Avtomobilning tezlanishga qarshilik kuchi
(inertsiya kuchi).
Avtomobilg’ faqat ilgarilanma harakat qiluvchi (kuzov, kabina, yuk) va aylanma harakatlanuvchi ( g’ildiraklar, maxovik, tirsakli val, shesternya, va turli vallar) massalardan iborat bo’lgani uchun, uning o’zgaruvchan harakatida paydo bo’lgan inertsiya kuchi Ria quyidagicha topiladi.:
‘ja = ‘jp + ‘ jB (22)
‘jp - ilgarilanma harakat qiluvchi massalarning inertsiya kuchi, N;
‘jb - aylanma harakat qiluvchi massalarning inertsiya kuchi, N.
Ilgarilanma harakat qiluvchi massaning inertsiya kuchi
‘jp = m * ja
avtomobilg’ uchun m = Ga / q yahni Rjp = Ga/q * ja , H;
bu yerda g - jismning erkin tushishi tezlanishi
q = 9, 81 m/s2
m - avtomobilning massasi
ja = avtomobilning chiziqli tezlanishi.
Aylanma harakat qiluvchi massalarning inertsiyasi:
‘jv=ja/rk2 (Id ηt i2tr+Ik)
Bu tenglamaning qiymatlarini o’rniga qo’ysak:
‘ja=‘jp+’jv=Ga/g ja+Id ηt ja/ra2 i02 ikp2+Ik ja/ra2=
=Ga/g ja [1+ Id ηt g i02 ikp2/Ga r2+Ik g/Ga ra2] (23)
agar
bvr=1+ Id ηt j i02 ikp2/Ga r2+Ik g/Ga ra2 (24)
deb olinsa ‘ja=Ga/g ja bvr (25) bo’ladi.
bu yerda : Id - dvigatelning inertsiya momenti
Ik - g’ildirakning inertsiya momenti
d vr - aylanib harakat qiluvchi massalar inertsiya kuchini xisobga oluvchi koeffitsent.
Koeffitsent dvr avtomobilg’ tezlanish yoki sekinlashish bilan harakat qilayotganda sarflangan energiyani uning hamma qismlari faqat ilgarilama harakat qiladi deb faraz qilingandagi energiyadan qancha katta (yoki kichik) ekanligini bildiradi. Avtomobilg’ tezlanish bilan harakatlanayotgan bo’lsa, uning yetakchi G’ildiragiga uzatilgan kuch tekis harakat qilganda sarflangan kuchdan katta bo’lishi kerak. CHunki ortiqcha sarflangan kuch aylanma harakatlanuvchi va boshqa masalalarning inertsiyasini yengishga sarflanadi. Agar:
σ1 = Id ηt g i02/Ga r2
va
σ2 = Id g /Ga r2
Deb belgilasak, formula quyidagicha yoziladi bvr=1+ σ1 i2kp+ σ2
Amalda qo’llash uchun koeffitsentlar qiymatlarining hamma avtomobillar uchun o’rtacha qiymatlari (0,02 ...0,05) deb aniqlangan.
| 