|
Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi
|
| bet | 8/14 | | Sana | 05.12.2023 | | Hajmi | 426 Kb. | | #111854 | | Turi | Referat |
Bog'liq автореферат на узбекскомTadqiqot natijalarining aprobatsiyasi. Mazkur tadqiqot natijalari 8 ta ilmiy-amaliy anjumanda, shu jumladan, 6 ta xalqaro, 2 ta respublika konferensiyalarida ma’ruza shaklida bayon etilgan.
Tadqiqot natijalarining e’lon qilinishi. Dissertatsiya mavzusi bo‘yicha 18 ta ilmiy ish nashr etilgan, shulardan O‘zbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya kommisiyasi tomonidan doktorlik dissertatiyalarining asosiy natijalarini chop etish tavsiya etilgan ilmiy nashrlarda 9 ta maqola, jumladan 3 tasi respublika hamda 6 tasi xoriiy jurnallarda nashr etilgan.
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi . Dissertatsiya kirish, 3 ta bob, xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan tashkil topgan bo‘lib, jami 112 sahifadan iborat.
Dissertatsiyaning asosiy mazmuni.
Dissertatsiyaning Kirish qismida tadqiqot mavzusining dolzarbligi va zaruratia soslangan, muammoning o’rganilganlik darajasi yoritilgan, ishning maqsad va vazifalari, tadqiqot obyekti va predmeti aniqlangan, tadqiqot usullari, dissertatsiyaning ilmiy yangiligi va amaliy natijalari bayon qilingan, olingan natijalarning ishonchliligi, ilmiy va amaliy ahamiyati asoslab berilgan, tadqiqot natijalarining amaliyotga joriy etilganligi, e’lon qilinganligi, dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi bo’yicha ma’lumotlar berilgan.
Birinchi bobda "NofilologikOTMlarda kasbiy leksika o'qitilishining nazariy va ilmiy asoslari" deb nomlanganrus tilini nofilologik OTMilarda xorijiy til sifatida o'qitishning o'ziga xos xususiyatlari ko'rib chiqiladi . Kasbiy leksika bilan ishlashni tashkil etish va o'quv mazmunini tanlash muammolari o'rganildi. Bobda, shuningdek, nofilologik OTMida rus tilini xorijiy til sifatida( keying qatorlarda RXTS) o'qitishning hozirgi holati, ko'plab olimlarningmamlakatimizda ham, xorijiy davlatlarda ham ushbu masala bo'yicha kasbga yo‘naltirilgan ta’limbo'yicha ishlarini ko'rib chilqilgan. Ta'kidlash joizki, o'quv jarayonining o'zi kelajakdagi mutaxassisga uning kasbiy faoliyatida zarur bo'lgan kerakli materiallarni tanlash bilan maqsadli ravishda tashkil etilishi kerak.Shu bilan birga, filologiya bo'lmagan universitetlarda kasbiy so'z boyligini o'qitishning asosiy usullari batafsil o'rganildi.Shuningdek,ko'nikmalarni birlashtirish, yangi texnologiyalardan foydalanish, o'quv mazmunini tanlashni fanlararo hisobga olish ham talabalarni filologiya bo'lmagan oliy o'quv yurtlarida o'qitishda zaruriyat hisoblanadi.O. P. Bykovaning so'zlariga ko'ra, "zamonaviy o'qituvchi o'z mavzusining" marketologi"bo'lishi kerak, ya'ni u o'quvchilarga nafaqat o'ziga tegishli bo'lgan bilimlarni, balki ularni noma'lum narsalarni o'rganishga undashi mumkin bo'lgan mavzuga bo'lgan muhabbatni, qiziqishni ham yetkaza olishi kerak".2
Nofilologik OTMilarda talabalarni rus tilini kasbga oid matnlar orqali o'rganishga undash hamda qiziqishlarini orttirish imkoniyatini beradi. Chunki ular ushbu o'rganilayotgan rus tilidagi kasbiy leksika kelajakda omad pilapoyasidan ko‘tarilib borishda, kasbiy o'sishida foydali bo'lishini tushunib yetishadi. Samatova B. R. o'z tadqiqotida ta'kidlaganidek, "kommunikativ, lingvistik-kognitiv, kognitiv va ayniqsa instrumental motivatsiya o'qituvchi tomonidan tartibga solinishi mumkin va rivojlanishi mumkin, ba'zi hollarda esa ularni aksincha ta’sir (demotivatsiya) ko‘rsatishi mumkin".3Bu shuni anglatadiki, rus tilini xorijiy til sifatida o'rganishga bo'lgan qiziqish ko'p jihatdan o'qituvchiga bog'liq. O'quv materiallarini to'g'ri tanlash, yaxshi uslubiy bilimlar, to'g'ri interaktiv yondashuv, talabalarga qo'yiladigan muayyan talablar tizimi va o'qituvchining moslashuvchanligi, bizning fikrimizcha, talabalarning motivatsiyasini oshirishga xizmat qiladi.To'g'ridan-to'g'ri ta'sir qiladigan psixolingvistik xususiyatlar ta'kidlangan va rus tilida kasbiy leksikani mahalliy nofilolog talabalari o'qitishning samaradorligi. Ta'lim mazmunini tanlashga to'g'ri yondashish va innovatsion texnologiyalarni joriy etish o'quv jarayonining samaradorligini oshiradi. RXTS o'qitish va xorijiy tildagi kasbiy aloqalarni rivojlantirish uchun tarkibni tanlashda asosiy didaktik talablar va kasbiy xususiyatlarni hisobga olish kerak. Talabalarning RXTS o‘rganishda savodxonligini rivojlantirishd ao‘qish, so'zlashish, yozma va gapirish ko‘nikmalarini rivojlantirishga mo‘ljallangan mashq matnlari ham muhim rol o'ynaydi. Ta'lim mazmunini tanlashga to'g'r iyondashuv va innovatsion texnologiyalarni joriy etish o'quv jarayonining samaradorligini oshiradi.
Tillarni o'qitish bilan bog'liq holda, samarali o'qitish usullarini ishlab chiqishda rivojlanayotgan psixolingvistika va amaliy psixolingvistika muhim o‘rin tutadi. Psixolingvistika nazariyasi insonning jismoniy va aqliy rivojlanishiga muvofiq rivojlanishi tilini qamrab oladi. Ushbu nazariyalar dasturlarni ishlab chiqishda hisobga olinadi ,ona til bo‘lmagan ikkinchi tilni o'rganish samaradorligini oshirish uchun ta'lim mazmunini to'g'ri tanlash bilan tilni o'rganishga ta'sir qiluvchi ba'zi omillarni hisobga olish kerak:
a)xorijiy tilni o ' rganishda talabalarni intellektual imkoniyatlarini o‘rganish;
b)yangi axborot va ko'nikmalarni singdirish, hamda xotirada eslab qolish uslublaridan foydalanish;
s)ehtiyojlar va shaxsiy ( individual ) imkoniyatlarini hisobga olish.
d) til ko'nikmalariga ega bo'lgan talabalar o'rganilayotgan tilni yanada samarali qabul qilishadi.
Dissertatsiyaning ikkinchi bobi" RXTS+mutaxassislikni nofilologik OTMlarda o'qitish jarayonini uslubiy qo'llab-quvvatlash"deb nomlangan.Ushbu bosqichda zamonaviy metodologiya xorijiy tillarini o'qitish jarayonida bir qator muammolarga duch keladi, ular orasida istiqbolli g'oyalar va ishlanmalarning maqsadli usullarini aniqlash, ularni o'quv jarayoniga joriy etish eng dolzarb hisoblanadi.
Sh. Yusupovaning fikricha: "metodikaning vazifasi nazariy bilimlarni amalda qo'llashdir, bu tilshunoslar va fanning boshqa sohalarida ishlaydiganlar uchun nima? Agar "nimauchun" savoligajavobizlashasosiybo'lsa, undametodologiya "qandayqilib?». Bu savolgajavobfaqatkuzatish, tajribavaamaliyotasosidapaydobo'ladi. Nimauchun?savolbizningfikrlashimizdapaydobo'ladi, bubizningnutqimizdapaydobo'ladi, buesao'znavbatidabizdanbilimlarimizniamaldaqo'llashnitalabqiladi.4Rustilinio'qitishdainnovatsiyalarsohasidaushbusavolgajavobberishuchuntilo'zgaradi : maqsadlar, usullar,tarkib, o'qitishtexnologiyasi.rustilinio'qitishjarayonidayuqoridagiqoidalarnitashkiletishdahisobgaolinganholda, ushbuhodisalarijtimoiybuyurtmavazamonaviyjamiyatningehtiyojlaribilanbog'liqliginianiqladik. Ushbumuammolarnimuvaffaqiyatlihalqilishnatijasixorijiytillarinio'qitishjarayoninioptimallashtirishvasamaradorliginioshirishgaolibkeladi.
Ikkinchi bobdaRXTS+mutaxassisliklarini arxitekturada kommunikativ yo'naltirilgan o'qitish muammolari va vazifalari chuqurroqko'ribchiqiladi.
Bizning holatda, xorijiy tillarni kommunikativ yo'naltirilgan o'qitish-bu birinchi bosqich talabalariga RXTS B1 yoki B2 darajasida rus tiliga professionallik asosida etarlicha moslashishga imkon beradigan eng samarali usul. Kommunikativ yo'naltirilgan ta'limning mohiyati birinchi kurs talabasini texnik universitetlarning arxitektura va qurilish yo'nalishlarida "rus tili" fanidan darslarda auditoriyada yaratilgan chet tili muhitida chet tili aloqasi jarayonida ishtirok etishga tayyorlashdir.
Shuning uchun, biz talabalarga xorijiy tillarini o'rgatishda aniqlaganimizdek , arxitektura va qurilish yo'nalishlarida RXTS o'qitishda kasbiy ehtiyojlar va maqsadlarni keng qamrab olish uchun fanlararo aloqa asosiy vazifalardan biridir. V. A. Onishchuk o'zining "Zamonaviy dars" kitobida so'zining zamonaviy tovushini yo'qotmaganligini ta'kidlaydi: "... har qanday mavzuni o'qitishda fanlararo aloqalar katta rol o'ynaydi . Ular, birinchidan, yangi bilimlarni to'liq idrok etish va tushunish , ko'nikmalarni shakllantirish va ko'nikmalarni rivojlantirish uchun asos, poydevor, ikkinchidan, mavjud til va nutq tajribasini umumlashtirish va tizimlashtirishga imkon oпыт, beradi, uchinchidan, bilimlarning to'liqligini ta'minlaydi5. Bundan kelib chiqadiki, fanlararo aloqa-bu yangi kasbiy bilimlarni to'liq idrok etish va tushunishni ta'minlaydigan ko'nikmalar, ko'nikmalarni shakllantirish uchun tayanch va asos, til va nutq tajribasini rivojlantirish tizimi. Ushbu jarayonni zarur va istiqbolli deb hisoblab, RXSda o'qitishda arxitektura va qurilish universitetidagi fanlararo aloqalar jadvalini ko'rib chiqamiz.
|
| |
