3. ADABIYOTLAR SHARXI
Ushbu bitiruv malakaviy ishimni yozishda Prezidentimiz I.A.Karimovning
asarlari to’plamlaridan, o’zbek va rus olimlarining ilmiy adabiyotlaridan, gazeta va
jurnallardan hamda internet ma’lumotlaridan keng foydalandim.
Avtomobillar detallari va ularni ishlab chiqaruvchi texnologik jihozlarga
texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash, ularning kundalik vazifalarini o’z vaqtida
bajarilishi ularning ishlash davrini uzaytirilishini va uning ishonchliligini oshishini
ta’minlaydi. Buning uchun yuqori sifat bilan ishlaydigan ta’mirlovchi va qayta
tayyorlovchi korxonalar, shohobchalar va avtoservislar ichida avtomobillar
qismlarini tayyorlaydigan bo’limlar barpo etish lozim.
Quyida eng asosiy adabiyotlar, ma’lumotlar hamda ulardan olingan ilmiy
ma’lumotlar sharxi keltirilgan.
Karimov I.A. “Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni
bartaraf etishning yo’llari va choralari”. O’zbekistonda qabul qilingan o’ziga xos
islohot va modemizatsiya modeli orqali biz o’z oldimizga uzoq va davomli milliy
manfaatlarimizni amalga oshirish vazifasini qo’yar ekanmiz, eng avvalo “shok
terapiyasi” deb atalgan usullarni bizga chetdan turib joriy etishga qaratilgan
urinishlardan, bozor iqtisodiyoti o’zini o’zi tartibga soladi, degan o’sha jo’n va
aldamchi tasavvurlardan voz kechdik [1]. Shubxa yo’q jahon moliyaviy inqirozining
ta’sirini kamaytirish va uning oqibatlarini bartaraf etish uchun bizda barcha zarur
shart-sharoitlar mavjud. Bir so’z bilan aytganda, mamlakatimizda global inqirozning
oqibatlarini, bugungi va ertangi kutiladigan ta’sirini hisobga olgan holda qat’iy, har
tomonlama o’ylangan keng ko’lamli loyihalar bugun amalga oshirilmoqda [1].
Xizmat ko’rsatish sohasini rivojlantirish bo’yicha xududiy dasturlarni tubdan
qayta ko’rib chiqish va qishloq joylarda ularni aholi ayniqsa, yoshlarning
bandligining, qishloqda xayot darajasini oshirishning muhim omili sifatida jadal
rivojlantirishga doir qo’shimcha chora tadbirlar ko’rish zarur [2-4].
Karimov I.A. “O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida xavfsizlikka tahdid,
barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” asarida hozirgi kunda davlatimiz
- 12 -
rivojlanish bosqichlarini bosib o’tmoqda. Iqtisodiy ijtimoiy rivojlangan davlatlar
qatoriga kirish uchun O’zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy sohalarni tez fursatda imkon
boricha yuqori darajalarga olib chiqishi kerak. Energetika, kommunikatsiya,
transport va ishlab chiqarish tizimlari shular jumlasidandir [5].
Xamroqulov O., Magdiev Sh. “Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi”
darsligida amaliy faoliyatidagi avtomobillar texnik ekspluatatsiyasining holati, ya’ni
avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish va joriy ta’mirlash, texnologiyasi, hamda
avtotransport korxonalarda ishlab chiqarishda qo’llaniladigan texnologik jihozlar,
harakatdagi tarkibga moddiy texnik ta’minotni tashkil qilish va resurslarni tejash
usullari, avtomobil transportini turli ekstrimal tabiiy-iqlim va yo’l sharoitlaridagi,
asosiy ishlab chiqarish bazalaridan ajralgan holdagi, hamda mahsuslashtirilgan
harakatdagi tarkibning ekspluatatsiyasi, avtomobil transportining atrof muhitga
zararli ta’sirining yo’nalishlari va ularni kamaytirish yo’llari keltirilgan [6].
Asatov E.A., Tojiboev A.A. “Ishonchlilik nazariyasi va diagnostika asoslari”
o’quv qo’llanmasida transport vositalarining texnik holati, ishlash qobiliyati, qismi
va birikmalarning har xil omillar ta’sirida eskirishi, eyilishi haqida tushuncha
paytida ularga sarflanadigan ehtiyot qismlar uchun me’yorlar keltirilgan [7].
Xo’jaev B.A. “Avtomobillarda yuk va passajir tashish asoslari”.
Mamlakatimizda turli avtomobil transport vositalari yordamida yuk va passajir
tashish asoslari keltirilgan [8].
Xo’jaev B.A “YAgona transport tizimi va har xil transportlar o’zaro
yondashuvi”. Darslikda respublikamizdagi barcha transport turlarining ahamiyati,
ularning o’rni va istiqbollari, texnik-iqtisodiy xususiyatlari hamda ulardan maqsadga
muvofiq foydalanish masalalari yoritilgan [9].
Qosimov G’.M. “Transport korxonalarida menejment”. Darsligida ishchi
joylarida oshib borayotgan raqobat, xizmat vazifasi bo’yicha siljish, yangi bilimlarni
egallash, yangi malakalarni paydo bo’lishi ishbilarmonlarning ortib borishi, yirik
korxonalarda yangi tafakkur va g’oyalarni paydo bo’lishi va shu kabilar menejment,
menejer, marketing va boshqa iqtisodiy-muhandislar oldiga qo’ygan murakkab,
dolzarb masalalar yoritilgan [10].
- 13 -
Xamraqulov O., Xamraqulov X., “Avtomobil detallari ishlash qobiliyatini
qayta tiklash” o’quv qo’llanmasida avtomobillarni to’liq ta’mirlash jarayonida
defektoskopiya asosida ajratilgan, ta’mirlanish kerak bo’lgan detallarni ishlash
qobiliyatini tiklash uslublari va texnologiyalari hamda qo’llaniladigan jihozlar va
materiallar bo’yicha ma’lumotlar mujassamlangan [11].
Fayzullaev E. va boshqalar “Transport vositasining tuzilishi va nazariyasi”
darsligida avtomobil mexanizmi va tizimlarining vazifasi umumiy tuzilishi, ishlash
printsipi va turlari keltirilgan [12].
Qodirov S.M. “Ichki yonuv dvigatellari” darsligida avtomobil, traktor,
qismlariga bog’liq va yo’l qurish mashinalarining IYoDda sodir bo’ladigan
jarayonlarning nazariyasi hamda ularning ish tsikli, vaqti va yonilg’i sarfiga ta’sir
ko’rsatuvchi omillar tahlili jarayonlari ko’rsatilgan. Dvigatellarni sinash usullari
hamda dvigatellarni tuzilishi keltirilgan [13].
Maxmudov G’.N. “Avtomobillarni elektr va elektron jihozlari” zamonaviy
avtomobillarning elektr va elektron jihozlarini tuzilishi, ishlash printsiplari, ularda
mumkin bo’lgan buzuqliklar hamda ularga TXK asoslari berilgan [14-16].
Gurin F.V., Klenikov V.D., Reyn V.V., “Avtomobilsozlik texnologiyasi”.
Zavodlarda avtomobil ishlab chiqarish texnologiyasi asoslari va ularni qo’llash va
takomollashtirish yo’llari berilgan [17].
Balbos M.M. “Osnovы texnologicheskiy ekspluatatsii avtomobiley”.
Avtomobillarni ekspluatatsiya qilish, ularga TXK va ta’mir ishlarini o’tkazish
bo’yicha yo’riqnomalar berilgan [18].
Shestopalov S.K. “Ustroystvo texnicheskoe obslujivaniya i remont legkovix
avtomobiley”. YAngi avtomobillarning tuzulishi ularga TXK va remont ishlari
bajarish texnologiyasi, zamonaviy ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish
bo’yicha ko’rsatmalar berilgan [19].
Yu.Qirg’izboev, Z.Inog’omova, T.Rixsiboev “Texnik chizmachilik kursi”
darsligida chizmalar haqida umumiy ma’lumotlar, chiziq turlari, shriftlarning
yozilish tartiboti, masshtablar, chizmalarga qirqim berish usullari, burchak
- 14 -
shtamplarining ko’rinishi, chizmalarga o’lchamlar qo’yish usullari va shu kabi
ma’lumotlar berilgan [20].
Babusenko S.M. “Traktor va avtomobillar remonti”. Dasrlikda traktor va
avtomobillarni ishlatish va remont qilish holatlarida ularning ishonchliligini
belgilovchi omillar belgilangan.
Yo’ldoshev Sh.U. “Mashinalar ishonchliligi va ularni ta’mirlash asolari”.
Darslikda mashinalar detallarining eyilishi asoslari to’g’risida fikr yuritilib
mashinalar ishonchliligi va ta’mirlash jarayonlari bayon etilgan.
G’.Yo.Yormatov, O.R.Yuldashev, A.L.Hamraev “Hayotiy faoliyati
xavfsizligi“ darsligida ob-havo sharoiti va inson faoliyati, ishlab chiqarish
muhitining ob-havo sharoiti, sanoat korxonalarida shamollatish qurilmalariga
qo’yiladigan asosiy talablar, changlangan havoni tozalash qurilmalari, shovqindan
saqlanish, texnika vositalarida xavf-xatarlar va ulardan muhofazalanish, elektr
xavfsizligi, mehnatni muxofaza qilish qonunlari va tashkiliy asoslari va yong’inni
oldini olishga qaratilgan chora-tadbirlari to’risida kerakli ma’lumotlar berilgan [21].
Saidov D.M. Solid Edge V20 programma kompleksida avtomatik loyihalash
asoslari. Ushbu darslikda mashinasozlikda va avtomobilsozlikda qo’llaniladigan
detallar, uzellarning chizish ketma-ketliklari, detallarni bikrlikka hisoblash usullari,
chekli elementlar usulidan foydalanib detalni ishonchlikka baholash yo’llari haqida
ma’lumotlar keltirilgan [22].
O’quv adabiyotlardan tashqari internet ma’lumotlaridan ham keng
foydalanildi [25-35].
| 