• Azotli birikmalar
  • Dizel yonig’ilarining past haroratdagi xossalari




    Download 0.84 Mb.
    bet7/52
    Sana29.03.2017
    Hajmi0.84 Mb.
    #2613
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   52
    Kislorodli birikmalar - neft maxsulotlarining yuqori fraktsiyalarida(kerosindan boshlab) bo’ladi. Ularning miqdori 10% dan oshmaydi(0.1-0.3). Bu birikmalar asosan xar xil kislotalar ko’rinishida bo’lib, ular detallarning korroziyalanishini oshiradi va neftda smolali-asfalt moddalarning hosil bo’lishiga olib keladi.

    Azotli birikmalar - neft maxsulotlari tarkibida deyarli juda kam miqdorda bo’lib issiq detallarda qurum va lak paydo bo’lishini ko’paytiradi


    Yonilg’i va moylarning olinishi haqida tushuncha.


    Neftni qayta ishlashning fizik va kimyoviy usullari mavjud. Neftni birlamchi qayta ishlash usuli (haydash usuli) fizik usul bo’lib, neft tarkibidagi uglevodorodlar qaynash haroratiga qarab ajratiladi. Unda neft pechda 300-5000S haroratda qizdirilib, ajratgich kolonkasidan o’tkaziladi. Natijada uning tarkibidagi uglevodorodlar qaynash haroratiga qarab fraktsiyalarga ajratiladi. Fraktsiya deb, neftni ma’lum harorat oralig’ida qaynaydigan bo’lagiga aytiladi.

    Neftni qayta ishlash(haydash)da murakkab qurilmadan(3 rasm) foydaliniladi. Qurilma ikkita asosiy apparatdan - neft qizdiriladigan naysimon pech va rektifikatsiyalash kolonkasidan iborat, bu kolonkada neft fraktsiyalarga ajraladi.



    3-rasm. Neftni qayta ishlash qurilmasining sxemasi.

    1-trubali pech; 2-bug’latish kolonnasi; 3-rektifikatsiya kolonnasi; 4-yordamchi kolonna; 5-nasos; 6-sovutgich; 7-suv va ifloslarni ushlab qolgich; 8-nasos; 9-sovutgich.
    Naysimon pechning ichida ilon izi shaklidagi uzun truboprovod joylashgan. Pech mazut yoki gaz yordamida qizdiriladi. Truboprovoddan neft to’xtovsiz o’tib turadi va 320-3500S gacha qizdirilib bug’ va suyuqlik aralashmasi holida rektifikatsiyalash kolonnasiga tushadi. Rektifikatsiyalash kolonnasi balandligi 40 m bo’lib, uning ichida bir necha qator gorizontal joylashgan teshikli to’siqlar - tarelkalari bo’ladi. Neft bug’lari kolonnaga tarelka teshiklaridan o’tib yuqoriga ko’riladi. Ular yuqoriga ko’tarilgan sari asta-sekin sovib, qaynash haroratiga qarab tarelkalarning birortasida suyuqlikka aylanadi.

    Neftni bug’lanmay qolgan qismi qoldiq deyiladi. Neftni 3600S dan ortiq qizdirib bo’lmaydi, chunki uning tarkibidagi uglevodorodlar parchalana boshlaydi.

    Mazutni moy olish uchun qayta ishlash uni truba pechda vakuum ostida qizdirishdan iborat. Vakuum uglevodorodning parchalanmasligi uchun zarur. Mazut bug’lari vakuum kolonkasiga tushadi, bu erda ular distillyatlarga ajraladi. Bu distillyatlar turli surkov moylari (transformator, sepatator, industrial, motor, kompressor moylar) olish uchun ishlatiladi.

    Haydash usulida juda kam miqdorda (20-30%), sifati past(oktan soni 40-50) bo’lgan benzin olinadi. Neftni haydab olingan benzin miqdori xalq xo’jaligining o’sib borayotgan èxtiyojlarini qondira olmaydi. Benzin miqdori va sifatini oshirish maqsadida xozirgi vaqtda qayta ishlashning 2 nchi kimyoviy usuli qo’llaniladi. Kimyoviy usul 2 xil yo’nalishdan iborat:

    1) Kreking (parchalanish).

    2) Reforming.



    Kreking - neftning yirik molekulali uglevodorodlarini onson qaynaydigan maydaroq molekulali uglevodorodlarga parchalashdan iboratdir. Krekinglash jarayoni 2 xil bo’ladi.

    - ulevodorodlarning 2-7 Mpa bosim ostida va yuqori haroratda(470-5400S) parchalashga termik kreking deyiladi;

    - ulevodorodlarning yuqori harorat(450-5000S), past bosim(0,06-0,14 Mpa) ostida va katalizator yordamida parchalanishiga Katalitik kreking deyiladi.

    Katalitik krekingda yordamida og’ir neft maxsulotlari, gazoyildan tortib mazutgacha 8-15% miqdorida benzin olish mumkin:

    Masalan,

    C2nH4n+2 Þ CnH2n+2 + CnH2n

    C16H34 Þ C8H18 + C8H16

    geksadekan oktan okten


    Termik kreking benzin tarkibida to’yinmagan uglevodorodlar borligi bilan to’g’ri xaydalgan benzindan farq qiladi, oktan soni 30-40% (68-70)ga yuqoriroq bo’ladi, lekin bu benzinni uzoq vaqt saqlab bo’lmaydi, chunki vaqt o’tishi bilan undagi to’yinmagan uglevodorodlar oksidlanib smolalar hosil qiladi. Katalitik krekingda yuqori sifatli (oktan soni motor usulida 72-82) benzin olish imkoniyatini beradi. Katalitik krekingda parchalanish reaktsiyalari bilan birga izomerlanish reaktsiyalari, ya’ni normal tuzilgan zanjirli uglevodorodlarning tarmoqlangan uglevodorodlarga aylanish ham kamroq hosil bo’ladi. Shu afzalliklari uchun xozirgi vaqtda asosan katalitik krekingda foydalaniladi.

    Benzin sifatini yaxshilash uchun Reforming usulidan foydalaniladi. Bu jarayon xam 2 xil yo’nalishda bo’ladi:

    - termik reforming;

    - katalitik reforming.

    Termik reformingda vodorod ishtirokida (4800S-5200S haroratda va 3Mpa bosim ostida) to’yinmagan uglevodorodlar to’yingan holga o’tishi bilan benzin sifati yaxshilanadi.

    Katalitik reformingda katalizator sifatida platinadan foydalaniladi. Bundan tashqari uglevodorodlarni aromatizatsiyalash ham yuqori oktanli benzin olish imkonini beradi. Bunda to’yinmagan uglevodorodlar yoki ŝikloparafinlar aromatik uglevodorodlarga aylanadi. Masalan, geptan va siklogeksanni benzolga aylanishi.





    Download 0.84 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   52




    Download 0.84 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Dizel yonig’ilarining past haroratdagi xossalari

    Download 0.84 Mb.