437
2. Ciljish koidasi.
3. Radioaktiv yemirilish konuni
4.
Gamma nurlanish
5. Yadro reaksiyalari
6.
Zanjir reaksiya
7. Termoyadro reaksiyalari
Radioaktivlik 1896 yilda Bekkerel tomonidan topildi.
Uran va uning boshka
elementlar bilan birikmasi shunday nurlar va zarrachalar chikaradiki,
bu nur va zarrachalar
shaffof bulmagan moddalardan utib ketadi, fotoplastinkalarda iz koldiradi. Ma’lum buldiki,
radioaktiv nurlanish intensivligi fakat uranning konsentratsiyasiga boglik bulib, bu konuniyat
past va yukori xaroratlarda, elektr, magnit maydonlari ta’sirida xam saklanib koladi. Uran uz-
uzidan radioaktiv nurlar va zarrachalar chikarishi radioaktivlik (tabiiy radioaktivlik) deb nom
oldi. Bu radioaktivlikka xatto uranning elektron kobigini uzgarishi xam ta’sir kilmaydi. Shu
sababli radioaktivlik fakat uran yadrosining strukturasiga boglik bulgan effektdir.
Boshka
elementlar radioaktivligini urganishda Per va Mariya Kyurilarning ishlari salmoklidir. Ular
uran elementining xar xil birikmalarini, xar xil modifikatsiyalarining radioaktivligini urganib,
yangi radioaktiv elementlar – radiy va poloniyni kashf kildilar. Uran bilan bir xil ogirlikda
bulgan poloniyni aktivligi uran aktivligidan taxminan 10 mlrd., radiyniki esa 20 mln.
marta
kuprokdir.
Magnit yoki elektr maydondan utuvchi radioaktiv nurlanish uch okimga:
-,
-,
-
nurlari okimiga ajraladi. Tadkikotlar shuni kursatdiki,
- nurlar – geliy elementini yadrosidan,
-nurlar – elektronlar va pozitronlar okimidan iborat.
- nurlardagi elektronlar tezligi juda
katta (yoruglik tezligiga yakin) bulib, ularning energiyasi 10 MeV ga yetadi.
- nurlar esa «kattik» elektromagnit
tulkindan iborat bulib, xossalari yukori energiyaga ega
bulgan rentgen nurlari xossalariga uxshashdir.
1934 yillarda ayrim radioaktiv izotoplar tomonidan
musbat zaryadlangan
-
zarrachalar – pozitronlar chikarilishi aniklanadi. Pozitron elektronning antizarrachasi bulib,
zaryadining
absolyut kiymati, massasi elektronning zaryadi va massasiga teng
,
,
-
nurlarni tabiiy radioaktiv izotoplar chikaradi. Kupgina radioaktiv izotoplar aksariyat xollarda
yo
,
- nurlar chikaradi, yo fakatgina
-zarrachalar chikaradi.
