107
9.4- rasm. Avtomatlashtirishning printsipial sxemasiga misol.
Umumiy holda avtomatlashtirishning printsipial
elektr sxemalari
quyidagilardan tashkil topadi:
1.
ShNQ 2.701-84 “Sxemalar shakli va turlarini bajarishga asosiy talablar”
2.
ShNQ 2.702-75 “Elektr sxemalarni bajarish qoidalari”
3.
GOST 2.708-81 “Raqamli hisoblash texnikasining elektr sxemalarni bajarish
qoidalari”
Printsipial sxemalarni yaratishda birinchi navbatda quyidagi normativ
(me’yoriy) hujjatlar qo‘llaniladi:
1.
Elementlar va ular orasidagi aloqaning shartli belgilanishi.
2.
Tushuntirish yozuvlari.
3.
Sxemadagi alohida elementlarning bo‘lagi.
4.
Kontaktlarni almashtirish (pereklyuchenie) diagrammasi.
5.
Sxemada ishlatiladigan asboblar, vositalar va apparaturalar ro‘yxati
6.
Sxemaga oid chizmalar ro‘yxati, umumiy tushunchalar va izohlar
Printsipial elektr sxemalarni bajarishda shartli
grafik va harf-raqamli
belgilanishlar qo‘llaniladi (4,5-ilovalar).
108
Printsipial sxemalarni bajarishda listning chap tomoniga asosiy sxema, keyin
sxemani ishlash printsipini aks ettiradigan grafik materiallar (tsiklogrammalar,
diagrammalar, kontaktlarni qo‘shish va boshqalar) hamda o‘ng tomoniga tekst
materiallarini joylashtirish tavsiya etiladi.
Printsipial sxemalar qurishda asosan qatorli usuldan foydalaniladi.
Bunda
elementlarning shartli grafik belgilanishlari ketma-ket ko‘rsatiladi, alohida
zanjirlar esa paralel qator shaklida unga yaqin joylashtiriladi. Eng
oddiy printsipial
elektr sxema 1.4-rasmda ko‘rsatilgan.
Printsipial sxemalarda 3 faza tok zanjirlari quyidagi harflar bilan belgilanadi:
-
A, V, S va A, N; B, N; C, N - bir fazali tok zanjirlari uchun;
-
A,B; B,C; C,A - ikki fazali tok zanjirlari uchun.
Printsipial elektr sxemalarda elektr zanjirlarni kommunikatsiyasi uchun ko‘p
pozitsiyasi apparatlar (klyuchlar, pereklyuchatellar, programmali qurilmalar)
qo‘llaniladi. Bu holatda sxemada kontaktlarni qayta qo‘shish
diagrammalari va
jadvallari ham keltiriladi. Jadvallarda apparatning va rukoyatkani turi,
kontaktlar
nomeri va ish rejimlari keltiriladi.
Printsipial elektr sxemalarda ko‘rsatiladigan ko‘p pozitsiyasi qurilmalarning
texnik tavsifnomasi 9.5-rasmda keltirilgan
Mnemogik elektr sxemalarda ifodalanadigan elementlar to‘g‘risidagi
ma’lumotlar “elementlar va qurilmalar ro‘yxati” jadvaliga to‘ldiriladi va bu jadval
listning o‘ng tomoniga joylashtiriladi (9.9- jadval).
