153
14–BOB. CНORVACНILIKDA TЕXNOLOGIK JARAYОNLARNI
AVTOMATLASНTIRISН
14.1. Umumiy tushunchalar
Chorvachilik ishlab chiqish jarayonlari texnologiyasida
bir qancha tipik
ko‘rinishdagi texnologik jarayonlar qo‘llaniladi: yem tayyorlash, tarqatish,
sug‘orish,
muhit sharoitlarini rostlash, chiqindi suvlarni yig‘ish va chiqarib
tashlash, sigirlarni sog‘ish, jun qirqish va h.k. Chorva mollarining fiziomantiqiy
holati, og‘irligi va mahsulotdorligini nazorat qilish katta ahamiyatga ega.
Bu jarayonlarning yoki alohida tanlab olingan operatsiyalarning
har birini
avtomatlashtirish maqsadida alohida mustaqil ob’ekt sifatida ko‘rib chiqilishi
lozim.
Shu bilan birga barcha jarayonlarni vaqt bo‘yicha optimal ravishda boshqarish
yakuniy texnologik natijaga olib keladi, bu ko‘rsatgich
ishlab chiqarish
samaradorligi bilan aniqlanadi.
14.2.
Yem-xashak tayyorlash jarayonlarini
avtomatlashtirish
Chorva yemlarini turlariga dag‘al yem-xashak (xashak, poxol), nam yemlar
(silos, qizilcha), ko‘k o‘tlar (beda) va kontsentrlashgan (aralash yemlar) va mineral
o‘g‘itlar aralashmasi (bo‘r, tuz, karbamid) kabilar kiradi.
Yemlarni yaxshi saqlanishi, transport
xizmatlarini kamaytirish, yemlarni
yaxshi saqlanishi uchun ular qayta ishlanadi, granullanadi va briketlanadi.
Vitamin unlarini tayyorlash agregatlarini avtomatlashtirish.
Vitamin
unlarini tayyorlaydigan agregatlar: AVM – 0,4 (0,65), (1,5), (3,0), t/s; «Vitamin –
1», SB – 1,5. Yoqilgi xarajati: 210 -300 kg/t, elektr energiya xarajati – 120…150
kVt.s/t. Bu jarayonlarni avtomatlashtirish yuqori sifatli mahsulot yetishtirishni va
energiya xarajatlarini kamaytirishga olib keladi.
AVM rusumidagi vitamin unlarini avtomatlashtirish
agregatida quritish
jarayoni yarim avtomatlashtirilgan bo‘lib, bunda asosan haroratni avtomatik
154
boshqarish ko‘zda tutilgan. AVM rusumli agregatida yokilg‘i haroratini avtomatik
boshqarishning texnologik sxemasi 14.1-rasmda ko‘rsatilgan. Uning ishlash
printsipi kuyidagicha: Gaz haroratini ko‘tarilishi
bilan harorat datchiklari
kontaktlari (VK) qo‘shilib, KV2 releni va ventil elektromagnitini (UA) ishga
tushiradi. Ventil (1) ochilib, bir qism yoqilg‘i nasos yordamida ventil orqali orqaga
qaytadi va forsunkaga (3) bormaydi. Natijada yonish intensivligi kamayadi va
harorat pasayadi. Bunda VK harorat datchigi oldingi holatiga qaytadi va KV1 rele
yordamida KV2 relesi orqali UA elektromagniti uchadi.
Bunda nafaqat harorat,
balki chiqishdagi un namligini ham avtomatik nazorat qilish kerak bo‘ladi.
Qurilmada harorat 75
o
S da ushlab turiladi. Boshqarish sxemasi lampali va avariyali
tovush signalizatsiyasiga ega.
