К(U`кир
Uчик)
(4.43) yoki U
чик
(6.37)
Kuchaytirish koeffitsiyenti:
К Uчик Uкир
bo‘lganida К`
1
(6.38)
OK lar yordamida signallarni qo‘shish, differensiallash, integrallash va ular ustida boshqa matematik operatsiyalar bajarish mumkin. Kirish sishnalini inte- grallovchi sxemani ko‘rib chiqamiz (4.39.a -rasm). Kirish zanjiriga rezistorni, tes- kari bog‘lanish zanjiriga esa kondensator ulaymiz. Rezistordan o‘tayotgan tok:
i
R
(6.39)
Bu tok kondensatordan o‘tib, uni zaryadlaydi va uc kuchlanishni hosil qiladi (ushbu kuchlanish chiqish kuchlanishidir):
u 1
c RC
1
u`кир dt
0
(6.40)
Differensiallovchi kuchaytirgichda kirish zanjiriga kondensator S ni, bog‘lanish zanjiriga rezistor R ni ulaymiz (4.39.b-rasm). Kirish kuchlanishi kon- densatorni zaryadlaydi va undagi kuchlanish kirish kuchlanishiga teng bo‘ladi:
u c=u` kir. Kondensatordan o‘tayotgan tok
i C du`кир dt
(6.41)
Bu tok kuchaytirgichga bormay, R qarshilikdan o‘tib, unda kuchlanish
pasayuvini hosil qiladi:
uчик
iR RC du`кир dt
(6.42)
OK summator sifatida ishlatilganda bir nechta kirish kuchlanishlarining yig‘indisini aniqlash operatsiyasini bajaradi. Bunda OK ning inventorlovchi kirish- iga qo‘shiladigan signallar beriladi, chiqishdan esa ularning yig‘indisi olinadi. 6.7- rasmda jamlovchi OK ning sxemasi ko‘rsatilgan. Kirxgofning birinchi qonuniga binoan A tugundagi toklar yig‘indisi 0 ga teng:
ikir1 +ikir2+ikir3-ikir4=0. (6.43)
6.7.-rasm. jamlovchi OK ning sxemasi.
Тoklarni kuchlanishlar orqali ifodalasak,
Bundan, u
R1 R2 R3
R R
0
R4
4
R
(6.45)
(6.44)
чик
R1
4
R2
4
R3
Bundan tashqari, OK lar logarifmlash, potensirlash va boshqa operatsiyalarni xam bajara oladi. Ular radioelektronika sxemalarida ham keng qo‘llaniladi. OK ning teskari bog‘lanish zanjiriga ikkilangan Т-simon RC-ko‘prikli zanjir o‘rnatilsa, sxema yuqori chastota ajratish xususiyatiga ega bo‘ladi. 15.60-rasmda chastota kuchaytirgichning sxemasi va amplituda chastotasi xarakteristikasi
ko‘rsatilgan. Sozlash chastotasi deb ataluvchi
f0 chastotada kuchlanishni
uzatish koeffitsiyenti
Uчик Uкир
kamayib ketadi. Bunda teskari bog‘lanish ta‘siri
kamayib, kuchaytirgichning kuchaytirish koeffitsiyenti (K i tb) shu kaskadning tes- kari bog‘lanishda bo‘lmagandagi koeffitsiyenti (K i max) ga tenglashadi.
– rasm chastota kuchaytirgichning sxemasi va amplituda chastotasi xarak-
teristikasi
So‘zlash chastotasi (f 0) dan farq qiluvchi chastotalarda teskari bog‘lanish koeffitsiyenti birga yaqinlashib, chiqishdagi signal butunlay kirishga beriladi. Kuchaytirgichning kuchaytirish koeffitsiyenti juda kichik bo‘ladi. Ayrim chastotalar va chastotalar doirasida kuchaytiruvchi kuchaytirgichlar chastota ajratuvchi kuchaytirgichlar deyiladi. Bunday kuchaytirgichlarning yuqori va quyi chastotalar nisbati Iyu/I k birga yaqin, ya‘ni 1,001 dan 1,1 gacha bo‘ladi. Chastota ajratuvchi kuchaytirgichlar radiotexnika, televideniye, kup kannalli aloqa sistema- larida keng qo‘llaniladi.
Manbadan tarqaladigan elektr sig‘imlar (tovush, videoimpulslar) chastotasiga sozlangan chastota ajratuvchi kuchaytirgich faqat shu chastotadagi signalnigina kuchaytirib beradi. Yuqorida ko‘rib chiqilgan sxemamiz tovush va sanoat chasto- talarida ishlaydi va chastota ajratish uchun uning RC zanjiri parametrlari. R 1=R 2=R 3, R 3=R/2, C 1=C 2=C 3 va C 3=2C shartlarni qanoatlantirishi kerak. Yuqori chastotali ajratuvchi kuchaytirgichlarda oddiy kuchaytirgichning kollektor zanjiri- ga LC kontur ulanadi, LC rezonans rejimida ishlaydi.
I0 (4.53)
Chastotada kuchaytirgichning kuchaytirish koeffitsiyenti maksimal qiymatga ega bo‘ladi.
| 