Axborot-kutubxona texnologiyasi s indd

220
221
xi bOb. axbOrOt-KutubxOna 
MuassasaLarida KOMMuniKatsiYa
va teLeKOMMuniKatsiYa
aLOqa vOsitaLari 
11. 1. Kommunikatsion jarayoni.
11. 2. Telekommunikatsion aloqa vositalari.
11. 3. Axborot-kutubxonalarda aloqa vositalari. 
Mavzuning maqsadi: 
axborot-kutubxona muassasalarida kommuni-
katsion va telekommunikatsiya aloqa vositalari ularning ahamiyati, kom-
munikatsion jarayon, axborot almashish, telekommunikatsion aloqa vosi-
talari va ulardan foydalanish kabi bilim ko‘nikmalari berish va mutaqil 
foydalanishga o‘rgatishdan iborat. 
11. 1. KOMMuniKatsiOn jaraYOn
har qanday tashkilot yoki korxona, ayniqsa, axborot-kutubxona 
muassasalarida rahbarlardan axborotlarni samarali almashish talab 
qilinadi. Yaxshi yo‘lga qo‘yilgan kommunikatsiya va telekommu-
nikatsiya ish muvaffaqiyatini ta’minlaydi. Qaysi rahbarda sama-
rali kommunikatsiya bo‘lsa, u sa marali ishlovchi rahbardir. Yaxshi 
rahbar kommunikatsiya jarayoni mohiyatini tushunadi, og‘zaki va 
yozma muomalani puxta egallaydi. Telekommunikatsion vositala-
ridan foydalanib ish faoliyatini yaxshi yo‘lga qo‘yadi. 
Kommunikatsion jarayoni 
– bu ikki va undan ortiq odamlar 
o‘rtasidagi axborot almashish jarayonidir. Kommunikatsiya jarayo-
nining asosiy vazifasi – almashish predme ti bo‘lgan axborotni tu-
shunishni ta’minlash. Biroq axborot almashishning o‘zigina ax-
borot almashishda ishtirok etuvchilarning samarali tillashishiga 
kafolat beravermaydi. Kam samarali axborot almashish natijasiga 
do‘stlar, oilaviy, mehnat jamoalarida har birimiz duch kelganmiz. 
Axborot almashish jarayonida to‘rtta tarkibiy qismlar qatnashadi: 

220
221
jo‘natuvchi, xabar (axborotning o‘zi), ka nal (axborotni uzatish 
vositasi) va qabul qiluvchi. Ana shu tarkibiy qismlar bir-biri bilan 
hamohang ishlashi, axbo rot ma’nosini yo‘qotmasligi kerak. Ax-
borot almashi nuv jarayonida har ikki tomon (jo‘natuvchi va qabul 
qiluv chi) faol rol o‘ynaydi. Agar rahbar qo‘l ostidagilarga topshiriq 
bersa, shuning o‘zi axborot almashish boshlandi degan gap. Ax-
borot almashish samarali bo‘lishi uchun xodim o‘z rahbariga top-
shiriqni qanday tushungani haqida xabar berishi, rahbar esa undan 
nimalar kutishini aytishi kerak. Topshiriqning o‘zi qanday qo‘yili-
shi (to‘g‘rirog‘i, axborot) va axborotni uzatish vositasi muhim aha-
miyatga ega. Agar bir tomon axborotni taklif etsa, ikkinchi tomon 
uni hech qanday to‘siqsiz qabul qilsa, axborot almashgan hisobla-
nadi. Shuning uchun kommunikatsiya jarayoniga juda katta e’tibor 
berish kerak. hozirgi paytda eng muhim kom munikatsiya vositasi 
sifatida kompyuterlar xizmat qilmoqda. Bozor munosabatlariga 
o‘tilishi kompyuterlashtirish ahamiyatini keskin oshirib yubordi. 
Xalqaro amaliyot iqtisodni kompyuterlar yordamida boshqarishni 
afzal ko‘rmoqda. Kompyuterlar yordamida axborot to‘planadi, das-
turlar tuziladi, ma’lumotlar banki hosil qilinadi. Barcha axborotlar 
tez tayyorlanadi va tarqatiladi. 
Kommunikatsiya – signalning uzatuvchidan qabul qiluvchiga 
biror vosita orqali uzatilishidir. Signal esa, o‘z navbatida, ma’lu-
mot va axborotdan tashkil topgan xabardir. Signal, albatta, biror-bir 
aloqa vositasi yordamida uzatiladi. Yuboruvchi va qabul qiluvchi 
o‘rtasida signal tashuvchi har qanday narsa aloqa vositasi hisobla-
nishi mumkin. Insonlar so‘zlashganda, gapirayotgan kishi (yubo-
ruvchi) signallarni yuborishda aloqa vositasi sifatida havodan foy-
dalanadi. 

Download 17,68 Mb.