Axborot-kutubxona texnologiyasi s indd

38
39
Barkamol avlodni har tomonlama yetuk shaxs bo‘lib shakllanishi-
da, malakali va raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashda o‘z hissasini 
qo‘shmoqda. 
Multimedia – bu kompyuter texnologiyasining turli xil fizik 
ko‘rinishiga ega bo‘lgan audio va video axborotlardan foydalanish 
bilan bog‘liq sohadir. 
Multimedia (multimedia – ko‘p muhitlik) vositalari bu apparat 
va dasturlar to‘plami bo‘lib, u insonga o‘zi uchun tabiiy bo‘lgan 
juda turli-tuman muhitlarni: tovush, video, grafika, matnlar, ani
-
matsiya va boshqalardan foydalangan holda kompyuter bilan mu-
loqot qilish imkonini berdi. Multimedia foydalanuvchiga fantastik 
dunyoni (virtual haqiqiy) yaratishda juda ajoyib imkoniyatlarni 
ochib beradi, bunda foydalanuvchi u yerda avj olayotgan hodisa-
larda faol ishtirok etadi, shu bilan birga, muloqot foydalanuvchi 
uchun birinchi navbatda, tovushli va video obrazlar tilida bo‘lib 
o‘tadi. 
9- rasm.
Multimedia vositalari.
Multimedia vositalariga quyidagilar kiradi: ma’lumotlarni au-
dio – (nutqli) va video kiritish va chiqarish qurilmalari; yuqori si-
fatli tovush (sounol) va video platalar, videoqamrash platalari (vide 
grabber) ular videomagnitafondan yoki videokameradan tasvirni 

40
41
oladi va uni kompyuterga kiritadi. Yuqori sifatli kuchaytirgichli, 
tovush kalonkali, katta video ekranli akustik va video qabul qiladi-
gan tizimlar, hozirgi kunda keng tarqalgan skanerlar (kompyuterga 
bosma matnlar va rasmlarni avtomatik kiritish imkonini beradi); 
printer va plotterlar – bularning hammasi multimedia vositalari 
asosini tashkil etadi. 
Multimedia vositalari yuqori ishonchli, ko‘pincha tovushli va 
video ma’lumotlarni yozish uchun ishlatiladigan optik va raqam-
li video disklardagi katta sig‘imli tashqi eslab qolish qurilmalarni 
ham kiritish mumkin. Ixcham kompakt disklarning (CD) narxi ular 
ommaviy ko‘paytirilganda qiymati emas, ularning katta sig‘imi 650 
Mbayt va undan yuqori. Multimedia vositalarida axborot manbala-
rining turli xil texnik axborot kanallaridan olish va uzatish mumkin. 
Multimedia – gurkirab rivojlanayottan zamonaviy axborotlar 
texnologiyasidir. Uning ajralib turuvchi belgilariga quyidagilar ki-
radi:
– axborotning xilma-xil turlari: ananaviy (matn, jadvallar, be-
zaklar va boshqalar), original (nutq, musiqa, videofilmlardan par
-
chalar, telekadrlar, animatsiya va boshqalar) turlarini bir dasturiy 
mahsulotda integratsiyalaydi. Bunday integratsiya axborotni ro‘y-
xatdan o‘tkazish va aks ettirishning turli qurilmalari: mikrofon, 
audio tizimlar, optik kompakt disklar, televizor, videomagnitofon, 
videokamera, elektron musiqiy asboblardan foydalanilgan holda 
kompyuter boshqaruvida bajariladi;
– muayyan vaqtdagi ish: o‘z tabiatiga ko‘ra statik bo‘lgan matn 
va grafikadan farqli ravishda, audio va videosignallar faqat vaqt
-
ning ma’lum oralig‘ida ko‘rib chiqiladi. Video va audio axborot-
larni kompyuterda qayta ishlatish va aks ettirish uchun markaziy 
protsessor tez harakatchanligi, ma’lumotlarni uzatish shinasining 
o‘tkazish qobiliyati, operativ (tezkor) va video xotira, katta sig‘imli 
tashqi xotira (ommaviy xotira), hajm va kompyuter kirish-chiqish 
kanallari bo‘yicha almashuvi tezligini taxminan ikki baravar oshi-
rilishi talab etiladi;
– «inson–kompyuter» interaktiv muloqotining yangi darajasi: 

40
41
bunda muloqot jarayonida foydalanuvchi ancha keng va har to-
monlama axborotlarni oladiki, mazkur holat ta’lim, ishlash yoki 
dam olish sharoitlarini yaxshilashga imkon beradi. 
Multimedia vositalari asosida o‘quvchilarga
 
ta’lim berish va 
kadrlarni qayta tayyorlashni yo‘lga qo‘yish hozirgi kunning dol-
zarb masalalaridandir. Multimedia – bu informatikaning dasturiy 
va texnikaviy vositalari asosida audio, video, matn, grafika va ani
-
matsiya (obyektlarining fazodagi harakati) effektlari asosida o‘quv 
materiallarini o‘quvchilarga yetkazib berishning mujassamlangan 
holdagi ko‘rinishidir. 
Multimedia vositalari asosida o‘quvchilarni o‘qitish quyidagi 
afzalliklarga ega:
a) berilayotgan materiallarni chuqurroq va mukammalroq o‘z-
lash tirish imkoniyati bor; 
b) ta’lim olishning yangi sohalari bilan yaqindan aloqa qilish 
ishtiyoqi yanada ortadi;
d) ta’lim olish vaqtining qisqarish natijasida vaqtni tejash im-
koniyatiga erishish;
e) olingan bilimlar kishi xotirasida uzoq muddat saqlanib, kerak 
bo‘lganda amaliyotda qo‘llash imkoniyatiga erishiladi. 
O‘quvchilarga ta’lim berish va qayta tayyorlash jarayonida 
zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan keng foydalanish kela-
jakda yetuk va yuqori malakali mutaxassislarni kamol toptirishga 
katta yordam beradi. 

Download 17,68 Mb.