• Mavzuning maqsadi
  • 3. 1. axbOrOt-KutubxOna MuassasaLariLarida MuLtiMedia vOsitaLarininG tavsifi
  • Axborot-kutubxona texnologiyasi s indd




    Download 17,68 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet21/177
    Sana30.05.2024
    Hajmi17,68 Mb.
    #257805
    1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   177
    Bog'liq
    55c441c91d60c

    Nazorat savollari:
     
    1. Ovoz deb nimaga aytiladi, unga izoh bering?
    2. Ovozni yozib olish tarixi haqida so‘zlab bering.
    3. Ovozni yozib olish va qayta eshittirish turlarini aytib bering.
    4. Magnit usulda ovozni yozib olish va axborot-kutubxonalarda ular-
    ning roli va ahamiyatini ochib bering.
    5. Magnitafonlar va ularning turlari haqida gapirib bering. 
    6. Ovoz kuchaytirgichlari va axborot-kutubxonalarda ulardan foyda-
    lanishni aytib bering.
    7. Mikrofonlar ularning turlari haqida gapirib bering.
    8. «DAEWOO» musiqa markazi va uning o‘ziga xos xususiyatlarini 
    so‘zlab bering.


    34
    35
    iii bOb. axbOrOt-KutubxOna 
    MuassasaLariLarida MuLtiMedia 
    vOsitaLari
    3. 1. Axborot-kutubxona muassasalarida multimedia vositalarining 
    tavsifi.
    3. 2. Multimedia vositalari. 
    3. 3. Distant uslubi.
    3. 4. Multimedia tyumlarining texnik ta’minoti.
    3. 5. Multimedianing amaliy dasturlari.
    3. 6. Xorijiy tillarni o‘rganish uchun tizimlar.
    3. 7. Axborot-kutubxona muassasalarida multimedia vositalaridan 
    foy da lanishning roli va ahamiyati. 
    Mavzuning maqsadi: 
    axborot-kutubxona muassasalarida multimedia 
    vositalari, ularning ishlatilishi, multimedia vositalarining tasnifi, distant 
    uslubi, multimedia tyumlarining texnik ta’minoti, amaliy dasturlari, CD-
    DVD disklar, elektron kitoblar, xorijiy tillarni o‘rganishdagi tizimlar, 
    Partner elektron so‘zlovchi cho‘ntak kinozali haqida ma’lumot, Jet Book 
    elektron o‘quv kitobi, axborot-kutubxonalarda multimedia vositalaridan 
    foydalanishning roli va ahamiyatini ochib berish, ulardan foydalanishni 
    o‘rgatishdan iborat. 
    3. 1. axbOrOt-KutubxOna 
    MuassasaLariLarida MuLtiMedia
    vOsitaLarininG tavsifi
    O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «2011–2015- yillarda 
    Axborot-kommunikatsion texnologiyalari bazasida axborot-ku-
    tubxona va axborot resurs xizmatlari sifatini yanada rivojlantirish 
    chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ № 1487- sonli Qarori mazkur 
    yillarda axborot-kutubxona tizimida olib boriladigan ishlarning 
    Davlat dasturini aniq belgilab berdi. 2011- yil 13- aprelda qabul 
    qilingan «Axborot-kutubxona faoliyati to‘g‘risida»gi O‘zbekiston 


    36
    37
    Respublikasi Qonunining qabul qilinishi yuqorida olib boriladigan 
    ishlarni qonunchilik asosida olib borishni ta’minlaydi. 
    Ta’lim va o‘qitish, axborot-kutubxona sohalarida qo‘llaniladigan 
    multimedia (Computer Based Training – CBT) shaxsiy foydalanish 
    hamda biznes ishlarini yo‘lga qo‘yish uchun mo‘ljallangan. Mul-
    timediani axborot-kutubxona sohasida qo‘llash ko‘lami kundan 
    kunga yanada ortib bormoqda. Chunki yuqori kasbiy malakani 
    ta’minlovchi bilim har doim tez o‘zgarib turadi. Bugungi o‘sish da-
    rajasi, ayniqsa, texnika sohasida doimiy yangilanishni talab qiladi. 
    Shu bois raqobatga asoslangan axborot-kutubxona o‘z faoliyatida 
    ancha moslanuvchan bo‘lishi lozim. Bu oddiy xodimlar uchun 
    ham, rahbarlar uchun ham birday haqqoniy yo‘l. Kompyuterlardan 
    foydalangan holda o‘qitish uchun ma’lum tizim kerak, lekin bun-
    day tizimni ishlab chiqarish uchun bunga ixtisoslashgan firmaga 
    buyurtma berish kerak. Shu kunga qadar kompyuterlar yordamida 
    o‘rgatish, xodimni o‘qitish va malakasini oshirish uchun nisbatan 
    ishlab chiqarish sohasida ko‘proq qo‘llanilar edi. «Opel» firmasi 
    xodimlari jamoa bo‘lib o‘qitishning yangi usulini ilgari surmoq-
    dalar. «IBM» firmasi ham lokal tarmoqlar ishini namoyish qilish 
    uchun kompyuterlardan foydalanilgan holda o‘qitish usulini qo‘lla-
    moqda. 
    Yetmishinchi yillarda o‘qitish uchun ilk bor kompyuterlardan 
    foydalanish ancha samarasiz bo‘ldi. Chunki o‘sha paytlardagi 
    texnikaviy va dasturiy vositalarni ishlab chiqarish sifati uncha 
    yuqori bo‘lmagan. Bundan tashqari, dasturlar yetarli darajada 
    moslanuvchan emas edi. 
    Bugungi kunda esa o‘qitish dasturlari shunday tuzilganki, foy-
    dalanuvchi o‘qitishning turli variantlaridan foydalanishi mumkin. 
    Ya’ni u o‘quv materialini o‘zlashtirish davomida o‘qitish tezligini, 
    material hajmini va uning murakkablik darajasini o‘zi belgilaydi. 
    Ko‘pgina tadqiqotlar kompyuterlardan foydalangan holda o‘qi-
    tish tizimining
     
    muvaffaqiyatlarini e’tirof etmoqda. Eski an’anaviy 
    ta’lim usullari bilan obyektiv taqqoslash juda qiyin, ammo multi-
    media bazasida o‘zgaruvchi interaktiv dastur bilan ishlashga e’tibor 


    36
    37
    ikki baravar kuchaydi. Aniq bir materialni o‘rganish uchun vaqtni 
    tejash an’anaviy ta’lim usullariga nisbatan o‘rtacha 0 % ni tashkil 
    qilyapti, o‘zlashtirilgan bilim esa xotirada ancha uzoq saqlanadi. 
    Marketing bo‘yicha ekspertlar allaqachon (o‘qish tizimida mul-
    timedia ilovasi paydo bo‘lmasdan avval) ko‘p martali tajribalarida 
    o‘qish uslubi bilan o‘zlashtirilgan materialni xotirada tiklash (es-
    lash) o‘rtasida kuchli aloqa borligini isbotlashgan. Masalan, eshitil-
    gan materialning faqat to‘rtdan bir qismigina xotirada qoladi. Agar 
    o‘quvchi ushbu materialni ko‘rish orqali o‘zlashtirish imkoniga 
    ega bo‘lsa, xotirada qolgan material hajmi o‘ttiz foizga ko‘payadi. 
    Mabodo, ham ko‘rish, ham eshitish orqali material o‘zlashtirilsa, 
    uning 50 foizi xotirada qolar ekan. Agar o‘quvchi o‘rganish jara-
    yonida faol harakat qilishga jalb etilsa, masalan, multimedia ilovasi 
    kabi interaktiv o‘qitish dasturi yordamidan foydalanilsa, o‘zlashti-
    rish hajmi 75 % ni tashkil qiladi. 
    Biz bu yerda hatto taxminiy raqamli ma’lumotlarni keltirish 
    qiyinligini ta’kidlab o‘tmoqchimiz, chunki turli tadqiqotlarda 
    bu borada turli natijalar keltiriladi. Tajriba natijalarining har xil 
    bo‘lishi tajriba xulosalarini noto‘g‘ri chiqarishdagina emas, balki 
    turli ko‘rsatkichlarga ham bog‘liq. Ya’ni o‘zlashtirish, eslab qolish 
    qobiliyati bir xil bo‘lgan kishilardan iborat ikkita guruhni topish 
    mumkin emas. Shu bois bu mavzuda bundan buyon keltiriladigan 
    ma’lumotlar o‘rtacha nisbatda olinganligiga e’tibor bering. 
    O‘z xodimlarining malakasini oshirish uchun har yili o‘qishga 
    ma’lum bir moliyaviy mablag‘ ajratuvchi yirik firmalarning yuqori
    -
    da aytilgan omillarni hisobga olgan holda ancha yirik mablag‘ni 
    iqtisod qilishlari mumkin. Masalan, «DEC» firmasi o‘qitish va qa
    -
    yta o‘qitishdagi xarajatlarni kompyuter texnologiyasidan foydalan-
    gan holda 40 mln dollarga iqtisod qildi. 
    Bilim olishdagi bunday usulga quyidagilar sababchi:
    – o‘rganilayotgan materialni chuqurroq va yaxshiroq tushinish;
    – o‘quvchini yangi ilm sohasi bilan aloqaga kirishiga ishonti-
    rish;
    – o‘qitish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish hisobiga vaqtni 
    tejash;


    38
    39
    – o‘zlashtirilgan bilim xotirada uzoq vaqt qoladi va amaliyotda 
    qo‘llash lozim bo‘lganida qisqacha takrorlansa, tezda esga keladi. 
    Multimedia bozori bilan shug‘ullanuvchi Shveytsariyaning 
    Prognos institutining tadqiqotlariga ko‘ra, yaqin kelajakda kor-
    xonalarda multimedialar juda keng qo‘llanila boshlanadi. To‘g‘ri, 
    apparat vositalarining narxi tushib bormoqda, lekin hisoblash 
    texnikasi tizimi (hTT)dan foydalanish natijasida, o‘qitish tizimini 
    joriy etish xarajatlari ancha o‘sib bormoqda. Bitta o‘quv dasturi-
    ning bir soatlik o‘quv vaqtini yaratishga, odatda, dasturlovchining 
    200–250 ish soati ketadi. Dasturlarni yaratish uchun asbob-uskuna 
    vositalarining sifati yaxshilangani va imkoniyati kengaytirilganiga 
    qaramay, o‘quv dasturini yaratish xarajatlari ko‘payib bormoqda. 
    Chunki dastur interfeysiga nisbatan talablar kuchaymoqda, shu-
    ningdek, multimedianing yangi elementlarini dasturlarga kiritishga 
    to‘g‘ri kelyapti. Albatta, muvaffaqiyatga erishish, ma’lum ma’noda, 
    qo‘yilgan maqsadga ham bog‘liq. Agar biz amaliy faoliyat usul-
    larini yangilashdan kelib chiqadigan bo‘lsak, multimedianing in-
    teraktiv dasturidan foydalangan holda o‘qitish uslubini kelajakda 
    katta zafarlar kutmoqda. 
    Yana bir kamchilik shundan iboratki, hisoblash texnikasi tizimi-
    dan foydalanib, o‘qitish tizimini yaratishga bo‘lgan buyurtma 
    uchinchi tomonning axborot va ishlab chiqarish sirlarini ochish bi-
    lan bog‘liq. Bunda shuni unitmaslik kerakki, bunday multimedia 
    ilovalari iste’mol bozorida manfaat predmeti bo‘lib qoladi va bu 
    manfaat zarur qurilmalar narxining doimiy tushishi bilan bog‘liq. 
    «Lotus» firmasida, masalan, multimedia elementlariga ega 
    bo‘lgan o‘qitish dasturi joylashtirilgan kompakt disklar mavjud. 

    Download 17,68 Mb.
    1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   177




    Download 17,68 Mb.
    Pdf ko'rish