— kompyuter texnikasi va telekommunikatsiya
vositalaridan tashkiliy,
iqtisodiy sohadagi masalalami yechishda foydalanish;
— jahon axborot resurslaridan foydalanishni kengaytirish;
— fuqorolaming axborotga ortib borayotgan talab-ehtiyojlarini yanada
to'llaroq qondirish va h.k.
O'quv kursining predmeti bo'lib, axborot texnologiyalarini joriy
qilish usullari, texnik va dasturiy vositalaming nazariy asoslari va ularni
tegishli sohalarda tadbiq qilish usullari hisoblanadi.
Mazkur darslik iqtisodiy ta’lim yo'nalishidagi oliy o'quv yurtlarining
bakalavrlari, o'qituvchilari va ilmiy tadqiqotchilarga mo'ljallangan.
I QISM . AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
TIZIMLARINING NAZARIY ASOSLARI
1-BOB. 0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI
AXBOROTLASHTIRISH MILLIY TIZIMINI SHAKLLANTIRISH
1.1. Axborotlashgan jamiyatni shakllantirish jarayonlari
Yangi XXI asrda mamlakatlarning milliy iqtisodi globallashib, axbo
rotlashgan iqtisod shakliga aylanmoqda. Ya’ni milliy iqtisoddagi axborot va
bilimlaming tutgan o‘mi tobora yuksalmoqda va ular strategik resursga
aylangan. Dunyoda jamg'arilgan axborot va bilimlaming 90
% i so'nggi 30
yil mobaynida yaratilgan. Axborot va bilimlar hajmining kundan-kunga
ortib borishi milliy iqtisodning barcha sohalarida, jumladan, ta’limda ham
axborot-kommunikatsiyalar texnologiyalaridan keng ko'lamda samarali
foydalanishni talab etmoqda.
Axborot,
kompyuterlashtirish, hisoblash texnikasi, zamonaviy ax
borot texnologiyasi, modellash, ma’lumotlar manbayi,
dasturlashtirish,
shaxsiy kompyuterlar, dastur bilan ta ’minlash va boshqa shu kabi ilmiy
tushunchalar jamiyatni axborotlashtirishning eng muhim xususiyatlarini
ifoda etadi.
Axborot — ijtimoiy,
iqtisodiy, tabiiy fanlaming, tafakkur ilmining ta
raqqiyoti natijasida yuzaga kelgan bilim va ma’lumotlar, kishilarning ama
liy faoliyati davomida to'plagan tajribalari majmuyi demakdir. Inson axborot
oqimi ichra yashar ekan, turli-tuman voqea, hodisalar va jarayonlarning
bir-biriga aloqadorligini, o'zaro munosabati mohiyatini tahlil etish, mu-
shohada va mulohaza qilib ko'rish maqsadida ko'pdan ko'p dalil va raqam-
larga murojaat qiladi. Axborot tufayli nazariy bilimlar amaliyot bilan
birlashadi.
Hozirgi zamon fan-texnika taraqqiyoti axborot oqimining juda ham
kengayishiga olib keldi. Axborot oqimining tobora kengayib borayotgani-
dan shu narsa ham dalolat bera oladiki, o'tgan asrning 70-yillari o'rtalariga
keliboq ishlab chiqarish kuchlari taraqqiyoti shunday darajaga yelgan edi-
ki,
ulardan oqilona foydalanish, ijtimoiy ishlab chiqarishni jadallashtirish
uchun yiliga 1016 arifmetik amalni bajarish kerak bo'ladi. Tabiiyki. bunday
murakkab hisob-kitobni cho‘t qoqib amalga oshirib bo'lmaydi. 10 milli
ard kishi bir yil davomida tinmay ishlagan taqdirdagina shuncha arifmetik
amalni yecha olishi mumkin.
Axborot resurslarini oqilona tashkil etish va foydalanishda ular meh
nat, moddiy va energetik resurslar ekvivalenti sifatida namoyon bo'ladi.
Ayni paytda axborot — bu boshqa barcha resurslardan oqilona va samarali
8
foydalanish hamda ulami asrab-avaylashga ko'maklashuvchi yagona resurs
turidir.
Axborot hajmining ortishi va uni qayta ishlash vositalarining rivoj-
lanmaganligi insonning u to ‘g‘risida ta’savvurga ega bo'lishi va ulardan
foydalanishini qiyinlashtiradi. Ko'plab vaqt axborotni qidirishga, ajra-
tishga va foydalanishga ketadi. Axborot fondlari
har bir insonga xizmat
qilishi uchun yangi, zamonaviy vositalar kerak bo'ladi. Shuning uchun
XX asr o'rtalariga kelib axborotni ishlash sohasida ko'p odamlar shug'ullana
boshladi. Axborot bilimlar manbayi sifatida jamiyat uchun strategik resurs-
ga aylandi. Bu resurslardan samarali foydalanish esa jamiyatni axborotlash
tirish jarayoni bilan bog'liq.
