TCP, IP va URL-manzil tushunchalari




Download 2,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet70/104
Sana07.08.2024
Hajmi2,13 Mb.
#269215
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   104
Bog'liq
Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklar (1)

TCP, IP va URL-manzil tushunchalari
Internet xizmatidan foydalanuvchilar turli operatsion tizimlardan 
foydalanadilar (
DOS
, 
Windows
, 
Macintosh
, 
Unix
, 
OS/2
, 
Amiga
 
va h.k.). Ular 
o„zaro ma‟lumot almashina olishlari uchun Internet tarmnog„ida 
umumiy bo„lgan 
TCP/IP
protokoli qo„llaniladi. Xabarlarni jo„natish 
jarayoni protokol deb nomlanadi. 
TCP/IP
protokoli 
XX
asrning 
70
-yillari 
boshida yaratilgan. Bu protokol 
AQSh
rahbariyati tomonidan 
moliyalashtirilgan va turli lokal tarmoqlarni va kompyuterlarni yagona 
tarmoqqa birlashtirish imkoniyatlarini o„rganishga yo„naltirilgan 
loyihaning bir qismi edi. Hech bir kompaniya 
TCP/IP
portokoliga egalik 
qilish huquqiga ega emas. Internetga ulangan har qanday kompyuter 
boshqa kompyuterlar bilan ma‟lumot almashishi uchun bu portokoldan 
foydalanishi mumkin. 
TCP
(Transmissin Control Protocol) 
– uzatishlarni boshqarish 
protokoli, paketlarni ma‟lumotlarni uzatish nazoratchisi bilan 
IP
yordamida jo„natishlarni ta‟minlaydi. 
IP
(Internet Protocol) 
– tarmoqlararo protokol, ma‟lumotlarni bir 
mashinadan 
ikkinchisiga 
qo„shimcha 
ishlovlarsiz 
jo„natishni 
ta‟minlaydi. 
Uzatishlarni boshqarish protokoli uzatilayotgan axborotni qismlarga 
ajratadi. Har bir qism barcha ma‟lumotlar olinganligini tasdiqlash va 
ularni to„g„ri tartibda joylashtirish uchun tartiblanadi. Bu tartib raqamini 
tarmoqda jo„natish uchun protokolning, kerakli bo„lgan ma‟lumotlar 
yozilgan, o„z «konverti» mavjud. Ma‟lumotlar qismlari 
TCP
konvertiga, 
u o„z navbatida IP konvertiga joylanadi va tarmoq bo„yicha uzatiladi. 
Qabul qiluvchi tomonida 
TCP
protokoli dasturiy ta‟minoti 
konvertlarni yig„adi, undan ma‟lumotlarni oladi va ularni to„g„ri tartibda 
joylashtiradi. Agar qandaydir konvert yo„q bo„lsa, dastur jo„natuvchidan 
uni yana bir bor yuborishni so„raydi. Barcha axborotlar kerakli tartibda 
jamlanganidan so„ng bu ma‟lumotlar 
TCP
xizmatidan foydalanayotgan 
amaliy dasturga uzatiladi. 
Tarmoqlararo protokol (
IP
) manzillash uchun ham xizmat qiladi. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

111 
Internet manzillari ikki turda bo„lishi mumkin: sonli yoki domenli. Sonli 
manzil axborot xabar oldida keltiriladi, u tarmoqqa ma‟lumotlar paketini 
jo„natish uchun yetarli ma‟lumot beradi. Internet-manzil 
4 bayt
ga 
bo„lingan 
32 bit
dan (to„rtta sondan) tashkil topgan bo„lib, ularning har 
biri 
256
dan oshmaydi. Sonlarni yozish davrida biri ikkinchisidan nuqta 
bilan ajratiladi. Masalan: 
195.1.158.29 
91.4.205.133 
IP
-manzillar tashkilotning o„lchami va faoliyat turi bilan bog„liq 
holda ajratiladi. Ularni 
A
, 
B
va 
C
sinflarga bo„lish mumkin. 
A
 sinfi manzili –
 0 
dan 
127
 gacha bo‘lgan sonlar.
A
sinfi tarmog„i tarmoq manzili uchun 
7 bit 
va xost (o„zak yoki 
tarmoq bo„g„ini) manzili uchun 
24 bitga
ega. Bu har birida 
16
mln
.dan 
ortiq xost bo„lgan 
128
ta tarmoqni nomlash imkonini beradi. 
B
 sinfi manzili – 
128
 dan 
191
 gacha bo‘lgan sonlar.
B
sinf tarmog„ida tarmoq manzili uchun 
14 bit
va xost manzili uchun 
16 bit
ajratiladi. Bu har birida 
65.536
tagacha xost bo„lgan 
16384
ta 
tarmoqni nomlash imkonini beradi. 
C
 sinfi manzili – 
192
 dan 
223
 gacha bo‘lgan sonlar.
C
sinf tarmog„ida tarmoq manzili uchun 
21 bit
va xost manzili uchun 
8 bit
ajratiladi. Bu har birida 
256
tagacha xost bo„lgan 
2.097.152
ta 
tarmoqni nomlash imkonini beradi. 
Ko„pgina tarmoqlar 
B
va 
C
sinflariga tegishlidir. Manzillarni 
berishni 
InterNIC
(International Network Information Center) 
markazi 
amalga oshiradi. 
IP
-manzil aniq kompyuterni ifodalaydi (nomlaydi). 
TCP/IP
qanday ishlaydi? Bu protokollar oilasi ma‟lumotlarni uzatish 
uchun mo„ljallangan (fayllar, xatlar, hujjatlar va h.k.). Bunda 
uzatilayotgan axborot kichik-kichik paketlarga bo„linadi va ko„rsatilgan 
manzil bo„yicha alohida jo„natiladi. Har bir paket axborot yoki faylning 
qandaydir qismini hamda xizmatchi axborotni o„z ichiga oladi. Bu 
xizmatchi axborot xususan paketlar sonini, joriy paket tartibini oladi. 
Xizmatchi axborot yordamida kompyuter xabar yoki faylni kerakli 
tartibda tiklash imkoniyatiga ega. Agar qandaydir paket yo„lda yo„qolib 
qolsa, kompyuter jo„natuvchidan uning yangi nusxasini (uni olmagunga 
qadar) jo„natishni so„raydi. 
URL
(Universal Resource Locator) 
manzil – bu Internet manzili 
bo„lib, aniq bir 
Web
-sahifani yoki qandaydir manbani ifodalaydi. 
http://www.altavista.com/ 
– 
URL
ga misol bo„lishi mumkin. 
Internetda ishlash jarayonida tez-tez murojaat qilinadigan ixtiyoriy 
Web
-sahifalarning 
URL
manzillari ro„yxati hosil bo„ladi. 
Internet
 
Explorer
 
www.ziyouz.com kutubxonasi

112 
dasturida ular bilan bog„lanish yaratish uchun 
Избранное (Tanlangan) 
papkasi xizmat qiladi. U 
Web
-
sahifalar 
nishonlarini saqlash uchun 
mo„ljallangan. Unga nishon qo„shish uchun 
Web
-
sahifa 
doirasida 
sichqoncha o„ng tugmasi bosiladi va ochilgan kontekstli menyuda 
Добавит в избранное (Tanlanganga qo‘shilsin) 
bo„limi tanlanadi. 

Download 2,13 Mb.
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   104




Download 2,13 Mb.
Pdf ko'rish