Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Sumqayıt Dövlət Universitetinin nəzdində Sumqayıt Dövlət Texniki Kolleci

Download 1.07 Mb. Pdf ko'rish
bet	10/18
Sana	30.05.2022
Hajmi	1.07 Mb.
	#22310
Turi	Mühazirə

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 18

Bog'liq
elektrik-təc.-əsasları-tam

Cərəyan ölçü transformatorları

Cərəyan ölçü transformatorları cərəyanın ölçülməyə uyğun qiymətlərə qədər azaldılması və
bu zaman kifayət qədər dəqiqliklə Knom dəfə azaldılmış ikinci tərəf cərəyanının qiymət və fazaca
birinci tərəf cərəyanının nisbətini verən qurğudur. Belə ki, ikinci tərəf cərəyanım Knom dəfə
artırsaq birinci tərəf cərəyanı alımr-Knom mütənasiblik əmsalı nominal transformasiya əmsalı
adlanır.
Konstruksiyalarına görə cərəyan ölçü transformatorları üç növə bölünür:
1) çubuqşəkilli cərəyan transformatorları, 2) şin tip cərəyanölçü transformatorları, 3) daxilə
quraşdırılmış cərəyan ölçü transformatorları.
Cərəyan transformatorunun birinci tərəf dolağı cərəyanı ölçülən dövrəyə ardıcıl qoşulur. O
çox az sayda dolaq sarğılarına (hətta bir ədəd sarğı ola bilər) və daha böyük en kəsiyinə malik
olurlar. Bütün başqa transformatorlarda olduğu kimi cərəyan ölçü transformatorlarının birinci tərəf
cərəyanı: İ,=İ
2n
+İ
0
ifadəsi ilə təyin edilir. Bu ifadəyə görə cərəyan transformatorlarının xətası da,
maqnitlənmə cərəyanından asılıdır. Bu isə öz növbəsində transformatorun konstruksiyası, maqnit
keçirici poladın xassəsindən asılı olur. Transformatorun verilmiş konstruksiyası ilə, onun qiymət
xətası birinci tərəf cərəyanı və yükdən asılı olur. Cərəyan transformatorunun xətasının
hesabalanması üçün Knom, n, ikinci tərəf X2, R2, xarici dövrənin X və R müavimətləri, poladın
maqnitlənmə xarakteristikaları məlum olmalıdır. İkinci tərəfin İ2 cərəyanı, U2 gərginliyi və
müqavimətləri ikinci tərəf dolaq sarğı saylarma gətirilsə, aşağıdakıları yazmaq olar: X
2
'=X
2
/n
2
;
R'
2
=R
2
/n
2
; X'=X/n
2
; R'=R/n
2
; İ
2
= İ
2
/n
2
; U
2
=U
2
/n, n=w
2
/w
1
.
Tək sarğılı dolaqların hazırlanması daha asan başa gəlir. Lakin, birinci tərəf sarğısı tək
dolaqlı və maqnit hərəkət qüvvəsi (MHQ) yaradan içlik orta keyfiyyətli olduqda, 0.5 dəqiqlik
sinifli cərəyan ölçü transformatorunun xəta riski artır. Əgər birinci tərəf cərəyanı 400 A-dən kiçik
olarsa, xəta daha da böyük olur. Şin tip cərəyan ölçü transformatorları 20 kV gərginliyə və 24 kA
cərəyana qədər hazırlanır. Şin paketi istifadə etməklə, belə böyük cərəyanlı transformatorun birinci
tərəf dolağını sadələşdirmək olar. İsinməni azaltmaq üçün, şin tip CT-ın metal gövələri və
armaturları qeyri maqnit materialdan hazırlanır.
İkinci tərəf dolaqları isə, birinciyə nisbətən çox az cərəyana (1, 2.5 və ya 5A) malik
olduğundan kiçik en kəsiyi və çoxlu sarğılar sayma malik olurlar. Ölçü cihazları və releləri
cərəyan transformatorlarının dolaqlarına ardıcıl qoşulur. Sarğaclar və cərəyan ölçü
transformatorlarının dolaq müqavimətləri kiçik olduğundan onlarm xətaları az olur. Bu halda
birinci tərəfin cərəyanının dəqiq ölçülməsi təmin edilir. Cərəyan xətasının mütləq qiyməti
aşağıdakı kimi hesablanır: -
∆İ=k
nom

∙I
2
-İ
1
Nominal transformasiya əmsalının ikinci tərəf cərəyanına hasili və bu yolla hesablanmış
birinci tərəf cərəyanlarının qiymətlər fərqinin, birinci tərəf cərəyanına olan nisbəti cərəyan
transformatorunun qiymət xətası adlanır:
𝑓
1
=
𝐾
𝑛𝑜𝑚
∙ 𝐼
2
∙ 𝐼
1
𝐼
1
100%
K
nom
∙İ birinci tərəf cərəyanından böyük olarsa, xəta müsbət, əks halda isə mənfi olar.
Birinci və ikinci tərəf cərəyanları arasında olan bucaqlar fərqinə bucaq xətası deyilir.
Əgər ikinci tərəf cərəyanı fazaca birinci tərəf cərəyanından irəlidə xəta müsbət olur. Bucaq

xətaları radian və ya dəqiqələrlə ifadə edilir.
0,2 sinifli cərəyan transformatorları dəqiq ölçmələrdə istifadə edilir. Onlar elektrik
stansiaylann elektrotexniki laboratoriyalarında tətbiq edilirlər. 0,5 və 1-ci sinif cərəyan
transformatorları paylayıcı quruluşlarda, 3 vəlO-cu sinif cərəyan transformatorları rele mühafizəsi
və avtomatika qurğularında istifadə edilirlər. Onlarda ölçü xətası 3%-ə qədər ola bilər.

Download 1.07 Mb.

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 18

Download 1.07 Mb.

Pdf ko'rish