|
Azot kislotası óndirisiniń rawajlanıw tariyxı
|
| bet | 8/11 | | Sana | 07.12.2023 | | Hajmi | 0,63 Mb. | | #113184 |
Bog'liq Azot kislotası óndirisiniń rawajlanıw tariyxı4-Súwret. Hawanı suyıltırıw ushın detanderli qurılmanıń sxeması
Kompressorda 1 40 – 50 atm ǵa shekem qısılǵan taza hawa suw menen suwıtılıwshı xolodil'nikke 2 kelip túsedi. Xolodil'nikten birinshi jıllılıq almastırǵıshqa 3 jiberiledi, ol jerde taǵıda suwıtıladı. Qısılǵan hawa bul jerden eki aǵımǵa bólinip háreketlenedi. Onıń kópshilik bólegi, 80 % ke shamalası detanderge 4 jiberiledi, bunda ol, keńeyip porshen'di iyteredi, jumıstı ámelge asıradı hám suwıydı. Suwıq hawanıń bul bólegi tolıǵı menen, kompressordan kelip túsip atırǵan hawanı suwıtıwǵa paydalanıladı. Jıllılıq almasıw processi ekinshi jıllılıq almastırǵıshta 5 da, birinshi jıllılıq almastırǵıshta 3 da ámelge asadı, ol jerden ıssı hawa atmosferaǵa shıǵarıp jiberiledi. Ekinshi aǵımdaǵı hawanıń qalǵan bólegi (20 % ke shamalas) ekinshi jıllılıq almastırǵıshta suwıtılǵannan keyin drosselli ventilge 6 kelip túsedi, ol jerde jánede kúshlirek suwıtıladı. Hawanıń bir bólegi, suyılıw temperaturasına jetip, suyıltırǵıshta 7 suyıq halatqa ótedi. Hawanıń suyıltırılmaǵan bólegi jıllılıq almastırǵısh arqalı atmosferaǵa shıǵarıp jiberiledi. Suyıltırılǵan hawa, jıynalıw shamasına qaray, suyıltırǵıshtıń arnawlı tógiw klapanı 8 arqalı quyıp alınadı.
Alınǵan suyıq hawa frakciyalarǵa ajıratıw jolı menen kislorodqa hám azotqa bóleklenedi. Bunda azottıń 195 0С ta, al kislorodtıń 183 0С ta qaynawınan paydalanı-ladı. Frakciyalawshı kolonnanıń joqarǵı tárepinen gaz tárizli azot shıǵarıp alınadı.
Vodorodtıń alınıwı. Ximiya sanaatı ushın vodorod tómendegi usıllar menen alınıwı múmkin: 1. Generatorlarda kómirdiń hawa hám suw puwları menen ózgermeli (gezekpe-gezek awmasıp) tásirlesiw jolı menen, azot penen birgelikte alınıwı. 2. vodorodtı koks gazlerinen ajıratıp alıw. 3. suwdı elektrolizlew arqalı. 4. tábiyiy gazdi konversiyalaw jolı menen.
Azotlı vodorodlı aralaspanıń generator hám suw gazlerinen alınıwı.Hawa jetkiliksiz (hawa menen úrlew) berilip koks jaǵılǵanda, joqarı temperaturalarda uglerod okisi hám azottanturıwshı generator gazi payda boladı.
C + O2 → CO2 + 97,7 kkal hám CO2 + C → 2 CO – 38,8 kkal.
Sońınan qızdırılǵan kómirdiń ústinen suw puwı (puw menen úrlew) jiberiledi, bunda uglerod okisi hám vodorodtan turıwshı, suw gazi payda boladı:
C + N2O (puw) → CO + N2 - 27,9 kkal.
Keyingi teńlemeden kórinip turǵanınday, bul reakciya endotermiyalı, sonlıqtan ol tez toqtaydı hám suwıp qalǵan kómirdi qaytadan qızdırıw zárúr boladı, bunıń ushın generator qaytadan hawa menen úrlewge ótkeriledi. Eki gazde – generator gazide, suw gazide – quramında uglerod okisin tutadı, onı ajıratıp alıw menen azotlıvodo-rodlı aralaspa alınadı. Bunıń ushın olardı suw puwları menen aralastıradı hám katalizatordıń (mısalı Fe2O3 + Cr2O3 + K2O) ústi menen ótkiziledi.
СО + Н2О →СО2 +Н2+ 10,9 kkal.
Konversiya nátiyjesinde uglerod oksidi uglekislıy gazge shekem okislenedi, ol keyninen joqarı basım astında suw menen juwıladı. Generator gaziniń hám suw gaziniń kólemleriniń qatnasın retlestirip, ammiaktiń sintezi talaplarına juwap beretuǵın qatnastaǵı, azotlı vodorodlı aralaspa alınadı.
Koks gazinen vodorodtı ajıratıp alıw. Tas kómirdi kokslegende koks hám smoladan tısqarı, 1 tonna kómirden 300 – 350 nm3 muǵdarında koks gazide alınadı. Vodorodtan (60 %), azottan (3,5 – 5 %) tısqarı, onıń quramında etan, etilen, propilen, kúkirtli vodorod h.t.b. boladı. Vodorodtı ajıratıp alıw – suyıltırıw hám keyninen bólsheklep puwlandırıw arqalı ámelge asırıladı.
Suwdı elektrolizlew usılı menen vodorodtı ajıratıw. Suwlı siltili eritpeni elektrolizlegende taza túrindegi vodorod alınadı. Suwdıń tarqalıwı nátiyjesinde katodta vodorod, al anodta kislorod bólinip shıǵadı.
Házirgi waqıtta 20000 m3/saat vodorod hám 10000 m3/saat kislorod óndiriw quwatlılıǵına iye bolǵan qurılmalar bar.
Tábiyiy gazdi konversiyalaw. Házirgi waqıtta óndiriske ammiakti sintezlewdiń, ugevorodlı shiyki zatlardı keń qollanıwǵa tiykarlanǵan - konversiya usılı engizilgen. Suw puwı menen konversiyalaw tómendegishe ótedi.
Kúkirtten tazalanǵan tábiyiy gaz qızdırılǵan suw puwı menen aralastırıladı hám birinshi basqıshtaǵı konvertorǵa beriledi, ol jerde katalizator (nikel') qatnasında 8000C temperaturada az muǵdarda konversiyalanıw ámelge asadı HN4+H2O →CO + 3N2. Metannıń qaldıqlarınan ekilemshi konversiyanı, N2:H2 qatnasındaǵı azotlı vodorodlı aralaspanıń payda bolıwı ushın jeterli muǵdardaǵı, hawanı bir waqıtta beriw arqalı qutıladı. CO2 den tazalanǵannan keyin suwıtılǵan gazli aralaspa ammiak sintezlenetuǵın kolonnaǵa jiberiledi.
Tábiyiy gazdi paydalanıw ammiaktiń bahasın ádewir muǵdarda arzanlatadı.
|
| |
