Yarim
tab iiy oliflar
- qurigach yupqaroq, kuchli yaltiraydigan,
mustahkam, amm o ob-havo sharoitiga tabiiy oliflarga nisbatan chidamsiz
qoplam alar hosil qiladi. Ular normal quyuq-suyuqlikdagi moyli bo‘yoqlar
olishda ishlatiladi. B o ‘yoq tarkiblari metall, yog‘och, suvoq yuzalarni
bezashda ishlatiladi.
S u n ’iy (uyg‘u nlashg an ) oliflar
o 'sim lik m oylari q o ‘shilm asdan
yoki 35 foizgacha q o ‘shilib, neft va boshqa organik xom ashyolar asosida
olinadi. Sun’iy oliflarga gliftalli, pentaftalli, perxlorvinilli va boshqa oliflar
kiradi. G liftalli oliflar z ig ‘ir moyi, ftalli angidrid
va glitsirinni harorat
bilan ishlov berish natijasid a olinadi. S un’iy oliflar ob-havo ta ’siriga
nisbatan chidam siz va rangi qoram tir boMadi. Ular asosida xona ichida
ishlatiladigan metall, yog ‘och va suvoq yuzalarni bezashga yaroqli bo‘yoq
tarkiblari tayyorlashda ishlatiladi.
M oyli lo k la r
- tab iiy va su n ’iy sm olalarni eritu v c h ilar ham da
sik k ativ la r q o ‘sh ilg an o ‘sim lik m oylarida eritib olinad i. L oklarga
erituvchilar zarur q o ‘shib b o ‘lgan konsistensiyaga erishiladi.
Moyli loklar
atm osferam uhiti ta ’siriga chidam li bo‘lganbo‘yoqtarkiblarini tayyorlashda
ishlatiladi. M oyli b o ‘yoq tarkiblari olishda sintetik bo g‘lovchilam ing
ishlatilishi o ‘sim lik m oylarini tcjaydi va xossalarini yaxshilaydi. Sintetik
bog‘lovchilarga turli polim er m ateriallar kiradi. Polim er b o g ‘lovchilar
asosida loklar, emallar, pastalar, mastikalar, suvli dispersiyalar olinadi.
Suvli bo‘yoq ta r k ib la r uchun bog‘lovchilar
- m ineral, hayvon
va o ‘sim liklar yelim lari asosida olinadi. M ineral bog‘lovchilar sifatida
Portland sem ent,
oq va rangli sem entlar, ohak, suyuq shisha kabilar
ishlatiladi. O hak va silikat b o ‘yoqlar bilan binolam ing fasadi va ichki
tom oni bo‘yaladi.
Yelimlar.
H ayvonotdunyosi chiqindilari va о ‘sim 1 iklardan tayyorlana-
digan sun’iy va sintetik yelim lar suvli bo‘yoq tarkiblari olishda ishlatiladi.
Hayvon yelim i suyak v a m ezdra (go'shtparda) yelim iga b o ‘linadi. Yelim
plitka, donachalar va kukun holda ishlab chiqariladi. Yelim nam tortib buzil-
masligi uchun quruq jo y d a saqlanadi. Kazein yelimi kazein, so‘ndirilgan
ohak va m ineral tuzlar aralashm asidan iborat b o ‘lib,
suv bilan m assaga
ko ‘ra 1:2 nisbatda aralashtirilganda bir jinsli eritm a hosil b o ‘ladi. Kazein .
yelimi gruntlash va shpaklovka tarkiblari tayyorlash uchun ishlatiladi.
0 ‘simlik yelim i kraxmal, dekstrin, un va o'sim lik ildizlari quritilgan
qismlarini qaynoq suvda qorishmasidan tayyorlanadi. Yelim bo‘yoq, grunt,
198
shpaklovka tarkiblari olishda, g u lq o g ‘ozlarni yelim lashda ishlatiladi.
Sintetik yelim natriyli karboksilm etilselluloza (KM S) va m etilselluloza
sm olalarning suvdagi q o rishm asidan tarkib topgan.
U lar yelim li va
mineral b o ‘yoqlar tayyorlashda, gulqog‘ozlam i yelim lashda ishlatiladi.
Polivinilasetat ertulsiyalari polivinilatsetat polimerini suvdagi yoki suv-
spirtdagi suyultinl§6m yelim lari bo‘lib, ular asosida mastika va shpaklovka
tarkiblari tayyorlanadi. Moyli em ulsiyalar olifdan, ohak sutidan va hayvon
yelimi eritmasi va boshqalar asosida maxsus apparatlarda olinadi. Em ulsiya
bevosita ishlatilishdan a w a l tayyorlanishi maqsadga muvofiqdir.
E ritgichlar
Benzin, uayt spirit, ligroin, (neftdan tayyorlanadi); benzol, toluol
(toshko‘m irdan tayyorlanadi);
metil spirti, etil spirti, butil spirti, atseton,
skipidar, efirlar (igna bargli daraxtlardan tayyorlanadi).
Suyultirgichlar
1) alif:
2) suv:
3) kimyoviy suyultirgichlar.
Ular quyuq qorilgan b o ‘yoqlam ing qovushqoqligini kam aytirish yoki
quruq mineral b o ‘yoqlam i eritib qorish uchun xizmat qiladi.
12.4. Bo‘yovchi tark ib la r tu rla ri
12.4.1. Moyli bo‘yoqlar
1.
Moyli bo‘yoqlar
alifni pigm entlar bilan bo‘yoq qorish m ashinasida
sinchiklab qorish y o ‘li bilan tayyorlanadi. Bunda
