bevosita
kichik
sexlarda, qurilish maydonlarida tayyorlash, mexanizatsiyalashtirish va
avtomatlashtirish mumkinligi, u asosidagi buyum va konstruksiyalar
ishlab chiqarishni yuqori texnologiyalar darajasiga ko‘tarish imkoniyatini
yaratadi.
6.2. Beton tayyorlash uchun materiallar
Sement.
Beton tayyorlashda portland sement va uning turlari, shlakli,
pussolanli, giltuproqli va boshqa sement turlari ishlatiladi.
Sem entning m arkasi betonning m arkasiga nisbatan quyidagi
mutanosiblikda belgilanadi:
75
Beton
mar
kasi
M150 M200 M250 M300 M350 M400 M450 M500
M 600
va
yuqori
Sement
mar
kasi
M
300
M300
M400
M400
M400
M500
M400
M500
M 550
M600
M550
M600
M600
M600
Sement markasi muayyan beton markasi uchun tavsiya etilganidan
yuqori b o ‘lsa, sement tarkibiga m aydalab tuyilgan aktiv minerallar
qo‘shilishi kerak. Yuqori aktivlikdagi sementlar kabiga diatomit, trepel,
opoka, gliyej kabi tabiiy, domna va yoqilg‘i shlaklari, kullar va shu kabi
qo‘shilib sement tejaladi.
M ayda toMdirgich.
Barcha tabiiy va sun’iy tosh materiallarning
0,15-5 mm. fraksiyasi mayda to‘ld irg ich- qum sifatida ishlatiladi.
Oddiy og‘ir beton tayyorlashda tog‘ jinslarining tabiiy yemirilishidan
hosil boMgan yoki qattiq tog‘ jinslarini maxsus mashinalar yordamida
maydalab saralangan qumlar ishlatiladi. Qum donachalari mineral tarkibi,
asosan, kvars, dala shpati, kalsit, sluda kabi vulkanik tog‘ jinslaridan iborat,
ohaktosh, dolomit kabi cho‘kindi tog‘ jinslari kamroq boMadi.
Beton tayyorlashda daiyo, dengiz qumlari yoki tog‘ qumlari ishlatiladi.
Daryo va dengiz qumlari donalari silliq yuzali oval shaklda boMib, loy
bilan ifloslangan boMishi mumkin. Tog‘ qumlari donalari serqirra shaklda
boMib, tarkibida changsimon aralashmalar boMadi. Qum zich tog‘ jinslar
shlaklar maydalab olinganida, serqirra va yuzasi g ‘adir-budur donachalar
hosil boMadi. Maydalab olingan qumlar tabiiy hosil boMgan qumlarga
nisbatan toza boMadi. Yuqori sifatli beton tayyorlash uchun qumlami yuvib
va quritib ishlatiladi. Betonning sifati mayda toMdirgichning mineral va
donador tarkibiga, gil tarkibida loyli aralashmalar miqdoriga, organik
aralashmalar mavjudligiga bogMiq.
Qum 0,15-5 mm. fraksiya oraligMda turli oMchamdagi donalardan
iborat boMishi zarur. Bunda qumning oraliq bo‘shliqligi kam boMib, undan
tayyorlangan beton esa zich strukturaga ega boMadi.
Qum donador tarkibiga nisbatan yirik, o ‘rtacha va mayda qumlarga
boMinadi.
Qum tarkibidagi changsim on va loysim on aralashm alar beton
qorishm asining suvga talabini oshiradi va sem entning aktivligini
pasaytiradi. Shuning uchun qum tarkibida 0,14 mm. teshikli elakdan o‘tgan
76
|
