shakllari funksional xossalari jihatidan bir-biridan ma’lum darajada farq
qiladi. Masalan, HbF kislorodga HbAdan ko‘ra ko‘proq yaqin bo‘ladi
va HbAdan kislorodni ajratib olishi mumkin:
HbA .O
2
+ HbF
→
HbA + HbF .O
2
HbF odamning embrional rivojlanishi davri uchun xarakterlidir (fetal
gemoglobin); homiladorlikning so‘nggi haftalari va tug‘ruqdan keyingi
dastlabki haftalarda u asta-sekin HbAga almashib boradi. Homila qoni
bilan
ona qoni aralashmaydi; homila onasining qon tomirlaridan
platsentada homilaning qon tomirlariga kislorod diffuziyalanib o‘tishi
hisobiga kislorod bilan ta’minlab boradi. Fetal gemoglobinning
kislorodga ko‘proq yaqin bo‘lishi ona bilan homila tomirlari orasida
kislorod konsentratsiyalarining farqi kam bo‘lganida
diffuziya yuzaga
chiqaverishini mumkin qilib qo‘yadi.Mioglobin gemoglobinlar bilan
kamroq darajada yaqin bo‘ladi: tuzilishi va kislorodni biriktirib olish
xossasi jihatidan u gemoglobin protomerlariga juda o‘xshash, lekin
qonda aylanib yuradigan va o‘pkadan (yoki platsentadan) to‘qimalarga
kislorod yetkazib beradigan gemoglobindan farq qilib, mioglobin
muskullarda qo‘zg‘almay turadi va gemoglobindan mitoxondriylarga
kislorod
yetkazib berishda, shuningdek, muskullarda kislorod rezervi
hosil qilishda oraliq vositachi bo‘lib xizmat qiladi.Izofunksional oqsillar,
umuman olganda, bir xildagi funksiyani
ado etib boradigan oqsillar
oilasidir, lekin bu oila ba’zi a’zolarida alohida bir kichikroq xususiyatlari
bo‘lishi fiziologik jihatdan muhim ahamiyat kasb etishi mumkin. Bir
turdagi organizmlarda topiladigan oqsilning ko‘pdan-ko‘p molekulyar
shakllari izooqsillar deb ataladi; har
xil biologik turlarga mansub
organizmlarning bularda bir funksiyalarni bajarib boradigan oqsillari
(gomologik oqsillar) izooqsillar qatoriga kiritilmaydi. Masalan, odam
gemoglobini bilan quyon gemoglobini, garchi bir xilda funksiyani ado
etib boradigan bo‘lsada, izooqsillar emas.
