4.4-jadval
Tajriba namunalarining tarkiblari.
№
|
Tarkib belgilanishi
|
Komponentlar miqdori, %
|
Qumli soztuproq
|
G’isht sinig’i
|
Koks kukuni
|
1
|
KC
|
100
|
-
|
-
|
2
|
K1
|
65
|
33
|
2
|
3
|
K2
|
65
|
32
|
3
|
4
|
K3
|
65
|
31
|
4
|
5
|
K4
|
65
|
30
|
5
|
6
|
K5
|
75
|
23
|
2
|
7
|
K6
|
75
|
22
|
3
|
8
|
K7
|
75
|
21
|
4
|
9
|
K8
|
75
|
20
|
5
|
10
|
K9
|
85
|
13
|
2
|
11
|
K10
|
85
|
12
|
3
|
12
|
K11
|
85
|
11
|
4
|
13
|
K12
|
85
|
10
|
5
|
4.5-jadval
Keramik g`isht namunalarining fizik-mexanik xossalari (1050o C)
№
|
Tarkib
|
Zichligi g/sm3
|
Suv shimuv-chanligi %
|
Mexanik mustaxkamlik chegarasi
|
Sovuqqa chidamlilik sikli
|
Tashqi ko’rinishi
|
Siqilishga nisbatan, MПа
|
Egilishga Nisbatan MПа
|
Ishqala-nishga nisbatan MПа
|
1
|
KC
|
2.04
|
18.60
|
7.5
|
11.51
|
6.21
|
10
|
Sariq rangda, yuzasida yoriqchalar mavjud
|
2
|
K1
|
2.15
|
11.2
|
15
|
10.22
|
2.48
|
15
|
Sariq rangda, yuzasida yoriqchalar nisbatan kam
|
3
|
K2
|
1.64
|
10.1
|
20
|
15.01
|
3.50
|
17
|
Sariq rangda, yuzasida yoriqchalar soni kamaygan
|
4
|
K3
|
1.66
|
9.81
|
22
|
15.60
|
3.81
|
16
|
Sariq-qo’ng’ir rangda, yuzasida yoriqchalar kamaygan
|
5
|
K4
|
1.45
|
6.02
|
30
|
20.12
|
4.02
|
20
|
Qo’ng’ir-yashil rangda, yuzasida yoriqchlar yo’q, silliq
|
6
|
K5
|
2.08
|
13.01
|
28
|
10.40
|
2.51
|
12
|
Sariq rangda, yuzasida yoriqchalar mavjud
|
7
|
K6
|
2.02
|
11.21
|
24
|
11.51
|
3.01
|
14
|
Sariq-qo’ng’ir rangda, yuzasida yoriqchalar nisbatan kam
|
8
|
K7
|
1.92
|
10.01
|
18
|
14.10
|
3.60
|
16
|
To’q qo’ng’ir rangda yuzasida yoriqchalar nisbatan kam
|
9
|
K8
|
1.81
|
7.81
|
20
|
16.20
|
4.01
|
18
|
To’q yashil-qo’ng’ir rangda yuzasida yoriqchalar, silliq
|
10
|
K9
|
2.02
|
16.01
|
15
|
10.21
|
2.58
|
15
|
Sariq rangda, yuzasida yoriqchalar mavjud
|
11
|
K10
|
1.88
|
11.01
|
20
|
16.81
|
4.02
|
22
|
Sariq-qo’ng’ir rangda, yuzasida yoriqchalar nisbatan kam
|
12
|
K11
|
2.08
|
12.86
|
25
|
12.68
|
2.68
|
15
|
Sariq rangda, yuzasida yoriqchalar mavjud
|
13
|
K12
|
2.11
|
14.01
|
26
|
10.01
|
3.04
|
16
|
Sariq rangda, yuzasida yoriqchalar nisbatan kam
|
Olingan natijalarni o’zaro solishtirish, K4, K8 va K10 tarkiblar boshqalariga qaraganda o’zlarining suv shimuvchanligining pastligi, ishqalanishga siqilishga va egilishga mexanik mustaxkamlik chegarasini yuqoriligi bilan boshqa turdagi namunalardan ajralib turishini ko’rsatdi. Buning asosiy sababchisi, bizning fikrimizcha pishirish jarayonida massa tarkibida uning sifat ko’rsatkichlarini yaxshilanishini ta’minlovchi minerallarning xosil bo’lishi uchun maqbul sharoitlar (xarorat, izotermik ushlab turish vaqti va qomponentlar nisbati va konsentratsiyalari) yaratilganda deb qarash mumkin.
Keramik g’isht xossalarini yanada chuqurroq o’rganish uchun jarayonning bog’liqlik ko’rsatkichlari grafiklar asosida o’rganildi
4.1- rasm.
4.1- rasm. G’ishtning siqilishiga mustaxkamlik chegarasini qo’shimchalarga bog’liqligi.
O’tkazilgan tajriba tadqiqot ishi natijalaridan shuni xulosa qilish mumkink, massa tarkibiga koks kukinini 3-5% oraliqda qo’shish maqsadga muofiqdir 4.2-rasm.
4.2-rasm. G’ishtning suv shimuvchanlik ko’rsatkichining qo’shimchalar miqdoriga bog’liqligi.
4.3-rasm. G’ishtning umumiy chiziqli yo’qatilishini xaroratga bog’liqligi
4.3. Olingan natijalarni ishlab chiqarishga tadbiq qilish
300x300x50 o’lchamli yuqori sifatli yo’lpob keramik g’isht yuqori zichlikga ega bo’lishi, nam yutmasligi, ishqalanishga qarshiligi katta bo’lishi va yuqori mustaxkamlikka ega bo’lishi kerak. Shu xossalariga ko’ra, keramik g’isht sanoat, uy- joy, intensive yo’l xarakati jaylarida ishlatiladi.
Biz ushbu tadqiqot ishida past sifatli qumli soztuproqdan yuqori sifatli keramik g’isht olishning labaratoriya reglamentini ishlab chiqdik va ishlab chiqarish jarayoni uchun texnologik tizim tafsiya etdik.
Bunga ko’ra yo’lpob keramik g’isht ishlab chiqarishning texnologik tizimi quyidagi asosiy jarayonlarni o’z ichiga oladi.
-
Presslash uchun kukun massasini tayyorlash;
-
Massani presslash
-
Quritish
-
Kuydirish
Biz taklif qilayotgan texnologiyaga ko’ra keramik massa gliker usulida tayyorlanadi. Chunki shliker usulda massa tayyorlash suzpenziya xolidagi kompanentlarni yaxshi aralashtiriladi. Bu usulda tuproq dastlab mayin maydalangan erituvchi va yo’g’onlashtiruvchi materiallar bilan birga sharli tegirmonda aralashtiriladi. Maydalash va aralashtirish jarayoni olti sakkiz soatni tashkil etdi. Maydalanish darajasi 10 000 tesh/sm2 elakda 2-6 % qoldiq bilan xarakterlanadi.
Elakdan o’tgan suzpenziya membranali nasos yordamida sachratqichli qoritgichda uzatiladi.
Sachratqichli quritgichda 40-45% namlikda kelgan suzpenziya 8-10% gacha quritilib, quritgichdan kerakli granula xolida kukun bo’lib tushadi. Yo’lbop keramik g’isht uchun press uchun donadorlik tarkibi quyidagicha: Yuza qatlam uchun- 0.01-0.2 – 42-60%; 0.2 dan kam 40-45%; asosiy qatlam uchun 1.2-1.0 – 16-20%; 1.0-0.5 – 20-25%; 0.01-0.2 – 35-40%; 0.2 dan kam 18-20%.
Keramik g’isht ishlab chiqarishda shiliker usuli bir xil tarkibli press kukuni olishni past sifatli xom-ashyodan sifatli maxsulot ishlab chiqarish imkonini beradi. Sachratqichli quritgichda xosil bo’lgan kukundan presslangan keramik g’ishtlar yarim quruq usulda tayyorlangan g’ishtlarga nisbatan ikki barobar kam suv yutuvchanlikka 7 barobar kam ishqalanishga, uch barobar ko’p mustaxkamlikka egadir.
Yuza qatlam uchun press-kukun 98 tesh/sm2 li elakdan, asosiy qatlam uchun 1 va 2 qatlamli g’ishtlar uchun 34.6 va 64 tesh/sm2 li elakdan o’tishi kerak.
Yo’lbop 300x300x50 o’lchamli keramik g’isht gidravlik va tirsakli richakli (Kr Kp- 125) presslarda preslanadi. Presslash ikki bosqichda: 1- bosqich 40-60 kg/sm2; 2- bosqich 220-300 kg/sm2 da olib borildi.
Keramik g’ishtlarni quritish uchun kamerali, tunnelli, konveyer quritgichlardan foydalaniladi. So’ngi kunlarda korxonalarda uzluksiz oqimli konveyer liniyali tizim o’rnatilgan bo’lib, konveyer quritgichlar iqtisodiy samaralidir. Liniyada quyidagi jarayonlar bajariladi: presslash, pressdan qaqabul qilish, quritishga berish, 32 min davomida quritish, rolikli konveyer pechida 42 minut davomida kuydirish.
Quritish davrida konveyerni xarakatlanish tezligi 12-15 m/c. quritgichda kelayotgan issiqlik yurituvchining temperaturasi 80-90o ketuvchi issiqlik xarirati 40-50o. quritish boshlanishida nisbiy namlik 70-75, qoldiq namligi 2 % . quritilgandan so’ng yarimmaxsulot mustaxkamligi 1.18-1.37 MПа gat eng.
Yuqoridagilardan kelib chiqib biz taklif qilayotgan texnologiyaning texnilogik ketma- ketligi quyidagicha ifodalanadi.
Xom ashyo=qumli soztuproq+ g’isht sinig’i+koks+suv
Xom ashyo saralanadi
Sharli tegirmonda maydalanadi
Elak
Membranali nasos
Sachratqichli quritgich
Presslash
Kuydirish
Dastlabki saralashdan o’tgan qumli soztuproq zo’ldirli tegirmonda (1) mayda-mayin maydalaniladi. Xuddi shunday qilib koks kukuni va g’isht sinig’I xam zo’ldirli tegirmonda mayin maydalaniladi 6-8 soat ichida maydalangan qism aralashtirgich (2) yordamida yaxshilab aralashtiriladi va hosil bo’lgan 40-50% li gliker membranali nasoso (3) yordamida sachratqichli quritgichli (4) uzatiladi. U yerda qurib granula shaklidagi press kukun presslash uchun pressga (5) o’tkaziladi. Ikki bosqichli presslangan massa kuydirish uchun tunnelli humdonga (6) yuboriladi. Tunnelli humdonda 1050o C da kuydiriladi. Biz taklif qilayotgan texnologiya bo’yicha olingan namunalarning sifat texnologik xossalari o’rganiladi va quyidagi natijalar olindi.
|
