Bitiruvchi Nuriddinov M. S

3.1. Nurlanish normalari

• 
  Ish jadvalini yaratish: Xodimlarning ish tartibini saqlash uchun ish jadvali olgan holda boshqarish osonlashadi. Jadvalda haftalik, oylik yoki boshqa bir odatiy davrlar bo’lishi mumkin. Jadvalda har bir xodimning ish vaqtlari, vazifalari, urg’u-vajiblari kiritilishi kerak.
  
• 
  Vazifalarni aniqlash va taqsimlash: Xodimlarga birinchi navbatda har bir vazifani belgilash va taqsimlash kerak. Vazifalar mavjud bo’lganda, ularga prioritetlar berish yoki e’tibor qaratish ham muhimdir. Bunda vazifalarni xodimlar bilan ham nizolash, ularning yondashuvini eslatish va ularga yordam berish kafolatlangan bo’ladi.
  
• 
  Qat’iy muddatlarni belgilash: Vazifalarni qat’iy muddatlarda bajarish normalari o’rnatilishi muhimdir. Xodimlarga vazifalarni muddati bilan vaqtida bajarish zarurati ta’lim etilishi kerak. Shu bilan birga, muddatlarni jiddiy holatda kuzatib borish ham tavsiya etiladi, qachonki vazifalarni yakunlashda kechikishlar paydo bo’lsa, ularga tez va to’g’ri javob berish kerak.
  
• 
  Monitoring va baholash: Ish tartibini saqlashning muhim qismi xodimlarning faoliyatini monitoring qilish va baholashdir. Bunda xodimlar bilan nazoratni tashkil etish, vazifalarni muddatida va sifatli bajarishlarini ta’minlash, yomon holatlarda esa to’g’rima ishlayish uchun muvaffaqiyatli to’g’ri kelishuvlarni o’rganish kerak.
  
• 
  Oson kommunikatsiya: Xodimlar bilan oson va samarali aloqani o’rnatish muhimdir. Vazifalarni tushunish, qisqa muddatli amallarni tashkil etish, talabalar va maslahatlar uchun ochiq va oson bo’lishi kerak. Kommunikatsiyani mustahkamlash uchun elektron pochta, telefonly aloqa, tizimli to’plantilar, chat tizimi va boshqa kommunikatsiya vositalaridan foydalanish mumkin.
  
• 
  Qat’iylik va samarali ish: Ish tartibini saqlashda xodimlarning qat’iylik va samarali ishlashining ta’lim etilishi ham muhimdir. Har bir vazifani samarali va tez bajarish uchun moslashtirish, ish bilan bog’liq xatolarni minimallashtirish, takrorlanuvchan vazifalarda avtomatizatsiyani qo’llash kafolatlangan bo’ladi.
  
• 
  Yordam va o’zaro ko’maklashish: Xodimlar o’rtasidagi yordam va o’zaro ko’maklashish muhimdir. Qiyinchiliklarda yoki qo’zg’atishlarda bir-biriga yordam berish, tajribalarini almashish va maslahatlashish kafolatlangan bo’ladi. Bunda yuqori xodimlar katta majburiyatda o’z muvaffaqiyatlarini ta’lim etish, maslahatlar berish va keng doiradagi ko’maklar yetkazish uchun o’z zamonaviy imkoniyatlaridan foydalanishlari kerak.
  

• 
  Vazifalarni tartibga solish: Bir kun yoki bir hafta ichida o’tkazilishi lozim bo’lgan vazifalarni belgilab, ularni tartibga solish muhimdir. Vazifalarni prioritet, muddat va kerakli resurslar bo’yicha tashkil etish kerak. Bunday qilish orqali, o’z vaqtingizni muhim vazifalarga yo’naltirish va boshqalar bilan birgalikda ishlashni tashkil etish imkoniyatiga ega bo’lasiz.
  
• 
  Vazifalarni bo’shatish: Vazifalarni qisqa va o’rtacha muddatli bo’shatar ekanligingizdan kuchli foydalaning. Agar vazifa uchun bir nechta qadam bo’lsa, ularni bo’shatar va alohida jarayonlar sifatida qismlab olib bajarish. Bu usul, birikgan vazifalar bilan bog’liq o’z vaqtingizni nizolashga yordam beradi va vazifalarni samarali bir tartibda bajarish imkonini beradi.
  
• 
  Ustamliklarni belgilash: Xodimlarni birinchi navbatda o’z ustamliklari bilan ishlashga yondashishingiz kerak. Ustamliklar, sizning vazifalaringizning katta qismidir va ularga asoslangan holda boshqalar bilan ishlab chiqishni boshqarishingiz mumkin. Ustamliklarni belgilash orqali o’z vaqtingizni efektiv boshqarishingiz va muhim vazifalarga yo’naltirishingiz mumkin.
  
• 
  Zamonaviy vositalardan foydalanish: O’z vaqtingizni boshqarishda zamonaviy vositalardan foydalanish ham muhimdir. Elektron dasturlar, uyali telefonlar, asboblar va boshqa vositalar, vazifalarni tizimli boshqarish va ma’lumotlarga tez foydalanish imkonini beradi.
  
• 
  To’g’ri prioritetlarni belgilash: Har bir vazifa uchun prioritet belgilash kerak. Muhim vazifalarni aniqlab, ularni tez va sifatli bajarishga asoslang. Bunday qilish, o’z vaqtingizni samarali ishga yo’naltirishga yordam beradi va xavfli holatlarda bo’lganda ham birikgan vazifalarni bajarishga yordam beradi.
  
• 
  Taqqoslash va baholash: O’z vaqtingizni boshqarishning muhim qismi taqqoslash va baholashdir. Amaldagi usullaringizni tekshirish, o’z samaradorligingizni baholash va o’z ish jarayonlaringizni yanada yaxshilash uchun o’z fikringizni qayta ko’rish kerak. Bunda o’zingizga qaratilgan maqsadlarga erishish uchun zarur o’zgartirishlarni belgilashingiz kerak.
  
• 
  Qulayliq va qayta tiklash: O’z vaqtingizni boshqarishda qulaylik va qayta tiklash muhimdir. Faqat ish bilan bo’lmagan vaqtlarda istirahat qilish, tashqi yo’lda aktivliklarga qatnashish va tashqi tadbirlar orqali yanada ta’sirchan bo’lishingiz kerak. Bunday qilish, energiyangizni tiklash, kreativlikni oshirish va qayta ishlashdan yorqinlanmaslik imkonini beradi.
  

• 
  Ochiq va efektiv muloqot: Xodimlar orasidagi ochiq va samarali muloqot normalarini o’rnatish muhimdir. Muloqotni hozirgi texnologiyalar yordamida, masalan, e-mail, chat tizimlari, video-konferensiyalar va boshqa kommunikatsiya vositalari orqali oson va tez o’rganishingiz kerak. Xodimlarga o’z fikrlaringizni ifoda qilish, talabalar va maslahatlarni eshitish va ularga yordam berishda o’z vaqtingizni vaqtni yaxshi boshqarish imkonini beradi.
  
• 
  Ma’lumot almashish normalari: Xodimlarning ma’lumot almashish normalari va protseduralarini o’rnatish kerak. Bu, ma’lumotlarni to’g’ri va samarali tarzda almashishni, elektron dasturlarni, ma’lumotlar bazalarini yoki aloqador tizimlarni qo’llashni o’z ichiga oladi. Ma’lumotlar to’plami yaxshi tuzilishi, ochiqlik va maxfiylik muammolariga diqqat berish ham muhimdir.
  
• 
  Hamkorlikni rag’batlantirish: Xodimlarning hamkorlik qilish va jamoatchilik ruhiyatini oshirish uchun normalar o’rnatish kerak. Xodimlarga boshqa xodimlar bilan birgalikda ishlash va ularning fikrlarini qabul qilishga rag’batlantirish lozim. Birlikda yomonliklarni hal qilish, qo’shimcha fikrlar va o’zgarishlarga ovoz berish, o’zaro qo’llab-quvvatlash va o’zaro takliflarni qabul qilish orqali ish samaradorligini oshirish mumkin.
  
• 
  Maslahatlar va to’g’rimalar uchun ovoz berish: Xodimlarning ovoz berish uchun o’rnatilgan normalar va protseduralarga rioya qilish kerak. Xodimlarga maslahatlar, takliflar va to’g’rimalar berish, o’z fikrlarini yozish, ovoz berganlarga qiziqishlari va ularga javob berish uchun imkoniyat berish muhimdir. Shuningdek, ovoz berganlarga qiziqishlari va ularga to’g’rima kelishuvlari uchun tez va samarali javob berish kerak.
  
• 
  Yagona platformalar va tizimlar: Xodimlar orasidagi muloqotni oson va samarali qilish uchun yagona platformalar va tizimlar o’rnatish kerak. Bunda elektron pochta, qo’llab-quvvatlash tizimlari, muloqot vositalari, ma’lumotlar almashish o’rinlari va boshqa vositalar ish bilan bog’liq ma’lumotlar almashishni osonlashtiradi.
  

• 
  Qonuniy qoidalarga amal qilish: Xodimlarning qonuniy qoidalarga to’liq rioya qilishiga dikkat berish zarurdir. Bu qonuniy normalar, ish bilan bog’liq kanunlar, tashkilotning siyosati va shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish to’g’risidagi qonunlar va boshqa qonuniy talablar bo’lishi mumkin. Xodimlarning qonuniy talablarga rioya qilishi, tashkilotning intizomiyat va xavfsizlikni ta’minlashiga yordam beradi.
  
• 
  Qat’iylik va to’g’rilik: Qat’iylik, bajarilishi lozim bo’lgan vazifalarni belgilash, o’z vaqtida va sifatli ish bajarish, muddatga rioya qilish va qo’noqaylikka yo’l qo’yishga asoslangan bo’lishdir. Xodimlarning qat’iylik va to’g’rilik bilan vazifalarni bajarishi, ish samaradorligini oshiradi va tashkilotning boshqa xodimlari bilan hamkorlik qilishini ta’minlaydi.
  
• 
  Ishonch va maxfiylik: Xodimlarning ishonch va maxfiylik normalariga amal qilish muhimdir. Bu normalar, ma’lumotlarni maxfiy saqlash, ish haqidagi ma’lumotlarni ishonchsiz tarzda ifoda qilmash, konfidensiallikni saqlash, kompaniya imkoniyatlaridan zimmetga olish, foydalanish va boshqa maxfiylik masalalari bilan bog’liq qoidalar va protseduralardan iborat bo’lishi mumkin. Xodimlar ishonchli ishlaydigan, maxfiylikni muhofaza qiladigan va ish bilan bog’liq etik va qonuniy masalalarni tushunadigan bo’lishi lozim.
  
• 
  Mukofot normalari: Xodimlarni mukofotlash normalari va tizimi ham muhimdir. Bu normalar, ish uchun mukofot va bonuslar tuzish, to’g’ridan-to’g’ri taqdim etish, ish faoliyatining natijalarini baholash va xodimlarga mukofotlarni taqdim etish bo’yicha qonunlar, siyosatlar va protseduralar bo’lishi mumkin. Xodimlarni mukofotlash, ularga motivatsiya berish, ish bilan bog’liq ulkan natijalarga erishishga yordam beradi va ish haqida mushtarak rivojlanishni rag’batlantiradi.
  

• 
  Yaratuvchanlikni rag’batlantirish: Tashkilotda yaratuvchanlik ruhiyatini rag’batlantirish uchun normalar o’rnatish kerak. Bu normalar xodimlarni yangiliklarga, takliflarga va o’z fikrlarini boshqalarga taqdim etishga rag’batlantiradi. Xodimlarning yangi yechimlarni izlash, ish jarayonlarini yangilash va boshqa yaratuvchanlik imkoniyatlari bilan ish bilan bog’liq maqsadlarni kengaytirishga yo’l qo’yadi.
  
• 
  Innovatsiya va yangiliklarga ovoz berish: Xodimlarga innovatsiya va yangiliklarni ovoz berish normalarini o’rnatish lozim. Bu normalar xodimlarni yangi ideyalar o’rnatishga, tashkilotning qo’llab-quvvatlashi bilan hamkorlik qilishga, boshqalarning fikrlarini qabul qilishga va fikr bildirishga rag’batlantiradi. Xodimlarga yangi tajribalarni o’rganish va innovatsiyalarni amalga oshirish imkonini berish tashkilotning yangiliklarga samarali javob berishini ta’minlaydi.
  
• 
  Yaratuvchanlikni oshirish uchun tashkilotning o’zaro kommunikatsiyasi: Tashkilotning o’zaro kommunikatsiyasi va qo’llab-quvvatlashni rag’batlantirish normalari o’rnatish muhimdir. Bu normalar xodimlar orasidagi aloqalarni mustahkamlash va yaratuvchanlikning o’zaro fikr almashish, jamoatchilik va qo’llab-quvvatlash asoslarini qo’llab-quvvatlashga yordam beradi. Tashkilot ichidagi turli bo’limlar va xodimlar orasidagi tajribalar, fikrlar va yechimlarni o’zaro almashish yordamida yaratuvchanlik va innovatsiyani oshirish imkonini beradi.
  
• 
  Innovatsion jamoatchilik va tashkilot dasturlari: Tashkilotda innovatsiyani rag’batlantirish uchun jamoatchilik normalari o’rnatish kerak. Bu normalar innovatsiyaga qiziqishni oshirish, qo’llab-quvvatlash tashkilotlarini o’rnatish, yangi g’alaba qozonish yollari va fikrlarni amalga oshirish uchun qo’llanish asoslarini belgilashni o’z ichiga oladi. Innovatsion jamoatchilik normalari tashkilotdagi yaratuvchanlik va innovatsiyani yanada rivojlantirishga yordam beradi.
  

• 
  Baholash tizimi: Xodimlarni baholash normalari, obyektivlik, adolatlik va kengaytirilgan baholash asoslarini o’z ichiga oladi. Bu normalar, xodimlarning yaptiklarini to’g’ri baholash, ularga mukofot berish va ularga o’zlarini o’zlashtirish imkonini ta’minlashga yordam beradi. Baholash tizimi, maqsadga muvofiq ishni baholash, natijalarga asoslangan baholash, 360 darajali baholash, obyektiv va tizimli baholash usullarini o’z ichiga oladi.
  
• 
  Rivojlantirish va o’zlashtirish dasturlari: Xodimlarni rivojlantirish va o’zlashtirish normalari, ularga o’zlarini oshirish va o’zlarining potensialini rivojlantirishga imkon beradi. Bu normalar, xodimlar uchun rivojlanish dasturlarini belgilash, tarbiyalash, yoshartirish va ilg’or o’quv kurslarini tashkil etish, mentorlik va ko’rsatishning samarali tizimini o’rnatishga yordam beradi. Xodimlarni rivojlantirish normalari ularga yangi bilim va ko’nikmalarni o’rganish, shaxsiy va professional qobiliyatlarini yanada rivojlantirishga yo’l qo’yadi.
  
• 
  Mukofotlarni taqdim etish: Xodimlarga mukofotlarni taqdim etish normalari, ularga maqsadga muvofiq mukofot berish, ularga qadrlash va rivojlantirish natijasida yuqori natijalarni taqdim etish asoslarini belgilaydi. Bu normalar, mukofot tizimini o’rnatish, ish uchun bonus va mukofotlarni tuzish, tanlov va rag’batlantirishning yaratishiga yordam beradi. Xodimlarga mukofotlarni taqdim etish, ularga qadr-qomat va ulkan natijalarni o’lish imkonini beradi va ularga ish bilan bog’liq rag’bat va motivatsiya o’zlashtiradi.
  

3.2. Tabiiy muhitning va jamiyatning rivojlanish bosqichlari

• 
  O’zaro aloqalar va ko’rsatkichlar: Tashkilotlar tabiiy muhit bilan o’zaro aloqalarni mustahkamlash va jamiyat bilan hamkorlikda ishlash orqali rivojlanishni ta’minlashadi. Bu aloqalar va ko’rsatkichlar, tabiiy resurslarni samarali foydalanish, suv va energiya iqtisodiyoti, atrof muhitni himoya qilish, tabiiy resurslarning to’liqaytirish va atrof muhitning boyitishini o’z ichiga oladi.
  
• 
  Innovatsiya va texnologik rivojlanish: Innovatsiya va texnologik rivojlanish, tashkilotlar uchun kritik ahamiyatga ega bo’lgan muhim bosqichlardir. Yangi texnologiyalarni joriy etish, yangi yechimlar va usullar yaratish, katta ma’lumotlar tahlilini amalga oshirish, yangi mahsulotlar va xizmatlarni ishlab chiqish rivojlanishning muhim qismidir.
  
• 
  Sotsial va insoniy rivojlanish: Tashkilotlar o’z faoliyatlarida jamoatga ta’sir qilish va ularning iste’molchilarning ko’ngilli va talablari bilan muvofiq ishlashni ta’minlashni hohlashadi. Sotsial va insoniy rivojlanishning bir qismi, xodimlarning xususiy rivojlanishlariga, mas’uliyat va ko’nikmalarini oshirishga yordam berish, ijtimoiy maslahatlarni qo’llab-quvvatlash va ishga qabul qilish jarayonini nazorat qilishdan iborat.
  
• 
  Iqtisodiy rivojlanish: Tashkilotlar iqtisodiy rivojlanishni ta’minlashga harakat qilishi kerak. Bu shu jumladan moliya resurslarini samarali boshqarish, sotish-sotuv jarayonlarini optimallashtirish, yangi bozorlarga kirish va sifatli mahsulotlar ishlab chiqishga e’tibor berish, sarmoyani oshirish va tashkilotning iste’molchilarga qulayliklar taqdim etishdan iborat.
  
• 
  Ekologik rivojlanish: Tabiiy muhitning himoya qilinishi va ekologik rivojlanish, tashkilotlar uchun zarurdir. Bu jarayonlar tabiiy resurslarni saqlash, energiya isrofini kamaytirish, yovvoyi atmosfera emissiyasini pastga olib tashlash, atrof muhitni saqlash va ekologik tizimlarni joriy qilishdan iborat.
  
• 
  Toshkent shahri 2030 rivojlanish strategiyasi: Toshkent shahri 2030 rivojlanish strategiyasi, tashkilotlar uchun ko’rsatkich va yo’l harakatlarni belgilashda muhim asosiy dokumentdir. Bu strategiya, shahar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining keyingi bosqichlariga ko’maklashish va yashash muhitini yaxshilash maqsadida tayyorlanadi.