71
aylanuvchi transformatorlar bo’lib, ikki fazali kontaktli halqalarga ega asinxron
dvigatel singari yasalgan. Bunday aylanuvchi transformatorlarning stator va
rotorining paketlari bir-biridan mahkam izolyatsiyalangan elektrotexnik po’lat
listlardan tayyorlangan. Stator va rotorning yarimyopiq
pazlarida ikki fazali
cho’lg’amlar joylashgan, cho’lg’amlarning o’qlari bir-biriga nisbatan 90° ga
surilgan (10.1-rasm). Odatda statorning ikkala S va L cho’lg’amlari
bir xil
o’ramlar soniga (
Ws = WK) va bir xil aktiv R va reaktiv X qarshiliklarga ega.
Rotorning A va B cho’lg’amlari ham bir xil qilinadi
(WA = WB; RA = RB; ХА =
ХB).
Ko’pchilik aylanuvchi transformatorlarda rotor cho’lg’amlarining
uchlari
kontaktli halqalarga chiqariladi, bu kontaktli halqalar orqali cho’tkalar ulanadi.
Halqa va cho’tkalar kumush qotishmalardan yasalgan.
Rotorining burilish
burchagi
cheklangan
holda
ishlashga
mo’ljallanganba’zi
aylanuvchi
transformatorlarda halqa va cho’tkalar latundan yasalgan elastik spiralsimon
prujinalar bilan almashtiriladi.
2.2 4-rasm. Aylanuvchi transformator.
Aylanuvchi transformatorning o’ziga
xos xususiyati shuki, ularda
birlamchi(stator) va ikkilamchi(rotor) cho’lg’amlari orasidagi induktivlik rotor α
72
burchakka burilganda ushbu burchakka bog’liq xolda sinusoidal(yoki
kosinusoidal) qonun bo’yicha o’zgaradi, ayrim hollarda α
ikkilamchi
cho’lg’amlar EYuKsi amplitudasini aynan shu o’zgarish qonunini ta’minlaydi.
Rotor burilishining qaysi burchak funksiyasi chiqish kuchlanishi U
bo’lishiga bog’liq holda quyidagi aylanuvchi transformatorlarga bo’linadi:
sinusli (SAT) —
U= Umaxsinα,
bu yerda Umax — maksimal chiqish
kuchlanishi. sinusno-kosinusli (SKAT) —
UA = Umaxsinα;
UB = Umaxcosα;
chiziqli (ChAT) —
U =
kα
, bu yerda
k = const.
