deb faraz qilsak, bozorga ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori Q2 ga teng bo'ladi va
bu yerda ham ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar ortiqchaligi yo'qotiladi. Bu
yerda A to'rtburchakning yuzi ishlab chiqaruvchilarning olgan qo'shimcha
ortiqchaligini ifodalaydi. Lekin minimal (Pmin) narxda mahsulotning hajmi Q.
miqdordan min Q2 ga qisqargani uchun ishlab chiqaruvchi ortiqchaligining bir qismi
yo'qotiladi. Natijada ishlab chiqaruvchi ortiqchaligining o'zgargan qismi quyidagiga
teng:
∆i/ch. = A-C
Iste'molchilar minimal (Pmin) narxda har bir mahsulot uchun min muvozanat
narxdan yuqori narx to'laydi va natijada ularning iste'mol ortiqchaligiga chizmadagi
A to'rtburchak yuziga teng bo'lgan miqdorda kamayadi. Narx oshganligi munosabati
bilan ba'zi bir iste'molchilar ushbu bozordan chiqib
ketadi va tovarni sotib
ololmaydilar va bunga mos bo'lgan ortiqchalikni yo'qotadi.Bu yo'qotish rasmda B
uchburchak bilan ifodalangan. Demak,iste'molchilarning ortiqchaligining umumiy
o'zgarishi quyidagini
tashkil qiladi:
∆ist. = - A- B. (5)
Ko'rinib
turibdiki, bunday siyosat iste'molchilarning turmush darajasini
tushirib yuboradi.(4)- va (5)-ifodalarni qo'shib umumiy ortiqchalikdagi o'zgarishni
aniqlaymiz:
A=∆i/ch.+∆ist.=A-C+(-A-B)=-C-B (6)
Demak, davlat tomonidan minimal narx o'rnatilganda umumiy to'liq yo'qotish
vujudga keladi va u ikkita C va B uchburchaklar yuzalarining yig'indisi
bilan
ifodalanadi.Endi biz ishlab chiqaruvchilar ortiqchaligini ishlab chiqarish Q,
miqdordan Q, miqdorga kengaytirilganda qarab chiqamiz. Haqiqatdan ham minimal
narx muvozanat narxdan yuqori bo'lganda
u ishlab chiqaruvchilarni Q, miqdorga
mahsulot ishlab chiqarishga undaydi.
Lekin ular bozorda faqat Q, hajmdagi
mahsulotni
sotishi mumkin, xolos. Ular A0=Q-Q, miqdordagi mahsulotni ishlab
chiqarishga ketgan xarajatlarni qoplaydigan daromadni ololmaydi. Chizmada ushbu
xarajatlarshtrixlangan D trapetsiya yuzi bilan ifodalangan. Ai/ch. = A-C-D.
Natijada ishlab chiqaruvchilarning ortiqchaligi o'zgarishi quyidagiga
teng:Demak, ishlab chiqaruvchilar Q, oraliqda
mahsulot ishlab chiqarsa, umumiy
yo'qotish yanada ortadi va u (-B-C-D) yuzani tashkil qiladi.
