11
bog’lanishlar. Ijtimoiy-iqtisodiy hodisalarni statistik o’rganishda mutlaq va nisbiy
ko’rsatkichlarni birgalikda (kompleks) qo’llash zarurligi.
Markaziy tendentsiya ko’rsatkichlari va ularning tasnifi. Analitik
o’rtachalarning turlari:
arifmetik, gormonik, geometrik,
kvadratik, kubik
o’rtachalar.
Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarda o’rtachalarni qo’llash masalalari. O’rtacha
arifmetik xossalari. O’rtacha arifmetikni “shartli moment” usuli yordamida
hisoblash.
Tuzilmaviy o’rtachalar turlari va ulardan statistik tadqiqotlarda foydalanish.
Mediana mohiyati va uni taqsimot qatorlarida hisoblash tartibi.
Mediana xossasi va
uni qo’llash masalasi. Nisbiy joylashuvning miqdoriy o’lchovlar: kvartil; kvintil;
detsil; pertsentil. Moda mohiyati va uni taqsimot qatorlarida hisoblash tartibi.
Moda va mediana intervalli variatsion qatorlarda hisoblash. Ma’lumotlar qatori
assimmetriyasi. O’rtacha miqdor, moda va medianani taqqoslash orqali
assimmetriyasini aniqlash.
3 -mavzu. Vaqtli qatorlar
Vaqtli qatorlarini analitik tahlil qilish ko’rsatkichlari: mutlaq o’zgarish,
o’zgarish sur’ati, qo’shimcha o’zgarish sur’ati, bir foiz qo’shimcha o’zgarishning
mutlaq mohiyati, o’zgarish (foiz) punkti. Vaqtli qatorlarida o’rtachalarning
darajasini hisoblash usullari. O’rtacha xronologik, oddiy va tortilgan o’rtacha
arifmetik. O’rtacha o’zgarish va qo’shimcha o’zgarish sur’ati.
Vaqtli qatorlarida asosiy tendentsiyalarni aniqlash usullari: oraliqlarni
yiriklashtirish, sirg’anchiq o’rtachalarni hisoblash va analitik tekislash.
Vaqtli
qatorlarida trend tenglamasini tuzish va uning ishonchliligini baholash.
Vaqtli qatorlarni stastistik o’rganishda xorij tajribasi.
