291
anglatadimi? (yo`q, albatta. Uzilishga mustahkamlikni tekshirish
uchun bir xil raqamli iplarni tanlash kerak).
Turli tolalardan tayyorlangan gazlamalarni ko`rib chiqish.
Ma’lumki, uchnchi sinf o`quvchilari uchun gazlamalarning
ko`pchilik muhim xususiyatlarini aniqlash qiyinchilik tug`dirmaydi.
Har bir namunani ko`rib, ushlab ko`rib, ular gazlama qalinligi va
rangini uning pardozi xususiyatlarini, cho`ziluvchanligi, zichligi,
mayda nuqsonlar borligi va hokazo aniqlaydilar. Olingan ma‘lumotlar
va namunalarning sifat xususiyatlarini taqqoslash o`quvchilarga
o`rganilayotgan gazlama qanday toladan tayyorlanganini, taxminan
bo`lsa ham, aniqlashga yordam beradi. Keyinroq bajariluvchi
qo`shimcha o`rganishlar natijasida uchinchi sinf o`quvchilari bu
masalani aniqroq hal etadilar.
To`rtinchi sinf o`quvchilariga tola turiga ko`ra gazlamalarning
bo`linishini eslatish maqsadida o`tkazilgan qisqa suhbatdan keyin
o`qituvchi o`quvchilarga sun`iy va sintetik tolalardan qilingan bir
necha gazlama namunalarini tanlashni taklif qiladi. Bunda o`quvchilar
sun`iy
tolalar
(viskoza)
sellyulozadan,
asosan
yog`och
sellyulozasidan, sintetik tolalar esa (kapron, lavsan, nitron va
boshqalar) sun`iy smolalar eritmalaridan olinishini bilib oladilar. Sinf
devoriy to`plamining ko`rsatilishi bu materialni qiziqarli yetkazib
berish, o`quvchilarga sintetik tolalarning ajoyib xususiyatlari va
olimlarning bunday tolalar hamda ular asosida gazlamalar
yaratishdagi roli to`g`risida gapirib berishga yordam beradi.
O`quvchilar sun`iy va sintetik tolalardan gazlama namunalarini
to`plab, ular bilan o`z gazlama va iplar to`plamlarini to`ldiradilar. Ular
turli tolalardan – o`simlik, hayvonlardan olingan, sun`iy va sintetik
tolalardan tayyorlangan gazlamalarni ko`rib chiqib, gazlamalarning
tashqi ko`rinishi, ularning qalinligi, yuza silliqligi, namlanishdagi
holatini qayd etadilar. Ayni vaqtda bu tolalardan qilingan iplarni ham
ko`rib chiqish foydali. Aniqlovchi sifatida gazlama va iplar
to`plamidan foydalanib gazlama namunalarini aniqlash usullarini
birgalikda belgilaydilar.
