767
ongli ravishda kompetensiyasi. Boshqariladigan va o‘zini o‘zi boshqaradigan
jarayon; - pedagogik baholash, o‘z-o‘zini baholash va mulohaza yuritish prinsipi-
o‘qituvchilarning metodik kompetentsiyasini shakllantirish jarayoni; - uslubiy
shakllanishning individual trayektoriyasi prinsipi
-mutaxassislarning kasbiy
malakasi; - uslubiy kompozitsiyani shakllantirishga ko‘maklashish prinsipi-
bo‘lajak o‘qituvchilarning imkoniyatlari. Kognitiv komponent tashkil etuvchi
ko‘nikmalarga asoslanadi. Kelajakdagi o‘qituvchining nazariy tayyorgarligi
ko‘p jihatdan quyidagilar bilan bog‘liq holda rivojlanadi:
1. Analitik va sintetik (tahlil qilish, pedagogik muammolarni aniqlash va
aniqlash qobiliyati va ularni hal qilish yo‘llari, tasniflash, tizimlashtirish qobiliyati
pedagogik jismoniy bilimlar);
2.Prognostik (samaralini bashorat qilish qobiliyati tanlangan vositalar,
shakllar, usullar
va usullarning mavjudligi, qo‘llash qobiliyati yangi sharoitlarda
pedagogik bilim, ko‘nikmalar);
3. Konstruktiv (jarayonlarni tuzish va qurish qobiliyati ta’lim va tarbiya,
mazmun, shakllar, vositalarni tanlash, tanlash ko‘plab texnikalar, usullar,
pedagogik
rejalashtirish qobiliyati, faoliyat). Kompetentsiyani shakllantirish
mezonlari ikkita parametrga asoslanadi:
- Shaxsiy kompetensiya;
-Faoliyat kompetentsiyasi. Har bir mezon empirik ko‘rsatkichlar tizimini
ochib beradi: − motivatsion-maqsadni belgilash mezoni – tayyorlik va qiziqish
uslubiy ishlarga, uslubiy maqsadlarni belgilash va tushunishga faoliyat, maqsadga
erishish uchun motivning mavjudligi, bilim motivlari, ijodkorlik; - aksiologik
mezon - pedagogik qadriyatni anglash- uslubiy kompetentsiyani
shakllantirishda
bilim, qoniqish faoliyati orqali ijodkorlik, ustuvorlikni tan olish pedagogik
faoliyatdagi sub’ekt-sub’ekt munosabatlari; - kognitiv mezon - pedagogik bilim,
ko‘nikmalarning mavjudligi, ko‘nikmalar va ularni yangi sharoitlarda qo‘llash
qobiliyati; mahorat pedagogik hodisalarni tasniflash va tizimlashtirish; -
768
operativ mezon - pedagogikaning samaradorligi va mahsuldorligi pedagogik
faoliyat, muayyan ko‘nikmalarni
egallash, doimiy o‘z-o‘zini takomillashtirish;
pedagogik o‘zaro ta’sir hamkorlik darajasidagi harakat; - analitik-refleksiv mezon
- analitikni o‘zlashtirish va baholash va axborot qobiliyatlari; o‘z-o‘zini aks
ettirish, o‘zini tanqidiylik; o‘z-o‘zini nazorat qilish, kelajakdagi o‘qituvchining
o‘zini o‘zi
baholashi; − individual-ijodiy mezon - moslashuvchanlik va
o‘zgaruvchanlik pedagogik fikrlash, ijodiy mavjudligini anglash, qobiliyatlar,
ijodiy faoliyat dinamikasini oshirish, tadqiqot yondashuvi
va pedagogik ijodga
tayyorligi, hurmat.
Bo‘lajak o‘qituvchilarda uslubiy kompetentsiyani rivojlantirishning 3 darajasi
mavjud:
- boshlang‘ich yoki asosiy (ishlab chiqish mavjud bo‘lganda amalga
oshiriladi individual asosda uslubiy malaka darajasi pedagogik yordam); −
asosiy yoki samarali (talaba faol ishtirokchi). o‘quv jarayoni); - ijodiy
(rivojlanish jarayoni mustaqil ravishda asosida sodir bo‘ladi yangi o‘z-o‘zini
anglash, tadqiqot va ijodiy xususiyatga ega );
Shu bilan birga, uslubiy kompetentsiyani shakllantirish jarayoni ko‘p
darajali deb hisoblanadi. Shunday qilib, zamonaviy talablar nuqtai nazaridan,
uslubiy rivojlanish bo‘lajak o‘qituvchining pedagogik fanni o‘rganish
jarayonida
kompetentsiyasi fanlar kasbiy rivojlanish uchun zarur shartdir. Xulosa qilib
aytadigan bo‘lsak, bugungi kundagi globallashuv davridagi eng muhim xususiyat,
jamiyat rivojlanishida kompetensiyalarni va ularning asosiy xususiyatlarini
naglagan holda, kompetensiyalarni rivojlantirish, nafaqat, o‘qituvchi, balki
o‘quvchilar uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi.
