Mavzu: Tashkilotda xodimlar adaptatsiyasi. Mehnat boshqaruvi va
shaxslararo munosabatlari
Reja:
1.Xodimlar adaptatsiyasi muammosi.
2. Adaptatsiya jarayonini shaqllantirish imkoniyatlari.
3. Adaptatsiya jarayoni bosqichlari.
4. Zamonaviy korxona va tashkilotlarda mehnat resurslarini boshqarish.
5. Korxona va tashkilotlarda xodimlarni boshqarish tizimi.
6. Korxona va tashkilotlarda xodimlarni boshqarish tamoyillari va xodimlarni
rejalashtirish.
Inson u yoki bu yangi sharoit bilan tuknash kelar ekan,
yangi vaziyatga
moslashish va unumli faoliyatni ta‟minlash psixikaning asosiy vazifalaridan biridir.
Psixologiya fanida bunday moslashish
adaptatsiya deb atalib,
bu ibora
yangi sharoitga xos bulgan shartlarni inson tomonidan o‟zlashtirilishini nazarda
tutadi. Fanda kabul kilingan adaptatsiya atamasidan foydalangan xolda ushbu
mavzuimizni bayon etamiz.
Xodimlar adaptatsiyasi muammosi. Moslashuvning
asosiy mohiyati
insonning o‟z atrofidagi shart-sharoit, ijtimoiy muhit talablarini qabul qilishi va
o‟zlashtirishida namoyon buladi. Mazkur ta‟rif tashkilot miqyosida tahlil etilganda
xodimning o‟zi bajarishi lozim bulgan faoliyat bilan tanishishi hamda yangi muhit
talabiga mos ravishda o‟z xulqini o‟zgartirib borishini nazarda tutamiz.
Tashkilotda xodimlar adaptatsiyasi ishga yangi kelgan yoki o‟zgargan
mehnat
sharoitlariga ko‟nikishi lozim bo‟lgan mutaxassisga tegishli deb qaraladi. Xususan,
xodimning yangi mehnat jamoasiga qanchalik tez moslashishi uning samarali
mehnat faoliyatini erta boshlab yuborishidagi asosiy omildir. Hozirga kelib
tashkilot yangi xodimning moslashuvi uchun juda qat‟iy shartlar qo‟yyapti. Chunki
ushbu sohadagi qiyinchilik quyidagi sabablar orqali belgilangan:
adaptatsiya davri ancha
qisqa vaqtni talab etadi;
tashkilotga yangi texnologiyalarning joriy etilishi ularni o‟zlashtirishda
ma‟lum qiyinchiliklar tug‟diradi;
ustoz-shogird tizimining shakllanmaganligi;
xatto bir mehnat bulimi, guruh ichidagi raqobatning mavjudligi.
Sanab o‟tilgan va shu kabi muammolar adaptatsiya jarayoni o‟tishidagi asosiy
qiyinchilikdir. Bundan tashqari qator tashkiliy-iqtisodiy va ijtimoiy omillar ham
borki, ular yangi xodimning ishga moslashuvini qiyinlashtiradi va ular o‟z
mohiyatiga ko‟ra ob‟yektiv omillar toifasiga kiradi.
Bular qatoriga noqulay ish
sharoitini, mehnatning og‟irligi, xodimlar o„rtasida majburiyat va xuquqning
noanik taqsimlanganligi, xodim malakasining kasb
talablariga mos kelmasligi,
bajariladigan mehnatni ta‟minlovchi resurslar etishmasligi, raFbatlantirish va xak
to‟lash tizimidagi xatolar, adolat tamoyilining buzilishi va boshqa sabablar kiradi.
Tashkilotda xodimlar adaptatsiyasiga yetarli e‟tibor
bermaslik korxona uchun
nafaqat tashkiliy qiyinchiliklar, balki moddiy zarar ham olib keladi.
Aniqlanishicha, ish paytidagi baxtsiz hodisalar yangi kelgan ishchilarda
tajribalilariga nisbatan ko„p sodir bo‟ladi. Ishdan bushayotganlar
orasida ishga
