Mavzu: Tashkilotda xodimlar adaptatsiyasi. Mehnat boshqaruvi va shaxslararo munosabatlari

Mavzu: Tashkilotda xodimlar adaptatsiyasi. Mehnat boshqaruvi va 
shaxslararo munosabatlari 
Reja:
1.Xodimlar adaptatsiyasi muammosi. 
2. Adaptatsiya jarayonini shaqllantirish imkoniyatlari. 
3. Adaptatsiya jarayoni bosqichlari. 
4. Zamonaviy korxona va tashkilotlarda mehnat resurslarini boshqarish. 
5. Korxona va tashkilotlarda xodimlarni boshqarish tizimi. 
6. Korxona va tashkilotlarda xodimlarni boshqarish tamoyillari va xodimlarni 
rejalashtirish. 
Inson u yoki bu yangi sharoit bilan tuknash kelar ekan, yangi vaziyatga 
moslashish va unumli faoliyatni ta‟minlash psixikaning asosiy vazifalaridan biridir. 
Psixologiya fanida bunday moslashish adaptatsiya deb atalib, bu ibora 
yangi sharoitga xos bulgan shartlarni inson tomonidan o‟zlashtirilishini nazarda 
tutadi. Fanda kabul kilingan adaptatsiya atamasidan foydalangan xolda ushbu 
mavzuimizni bayon etamiz. 
Xodimlar adaptatsiyasi muammosi. Moslashuvning asosiy mohiyati 
insonning o‟z atrofidagi shart-sharoit, ijtimoiy muhit talablarini qabul qilishi va 
o‟zlashtirishida namoyon buladi. Mazkur ta‟rif tashkilot miqyosida tahlil etilganda 
xodimning o‟zi bajarishi lozim bulgan faoliyat bilan tanishishi hamda yangi muhit 
talabiga mos ravishda o‟z xulqini o‟zgartirib borishini nazarda tutamiz. 
Tashkilotda xodimlar adaptatsiyasi ishga yangi kelgan yoki o‟zgargan mehnat 
sharoitlariga ko‟nikishi lozim bo‟lgan mutaxassisga tegishli deb qaraladi. Xususan, 
xodimning yangi mehnat jamoasiga qanchalik tez moslashishi uning samarali 
mehnat faoliyatini erta boshlab yuborishidagi asosiy omildir. Hozirga kelib 
tashkilot yangi xodimning moslashuvi uchun juda qat‟iy shartlar qo‟yyapti. Chunki 
ushbu sohadagi qiyinchilik quyidagi sabablar orqali belgilangan: 
 adaptatsiya davri ancha qisqa vaqtni talab etadi; 
 tashkilotga yangi texnologiyalarning joriy etilishi ularni o‟zlashtirishda 
ma‟lum qiyinchiliklar tug‟diradi; 
 ustoz-shogird tizimining shakllanmaganligi; 
 xatto bir mehnat bulimi, guruh ichidagi raqobatning mavjudligi. 
Sanab o‟tilgan va shu kabi muammolar adaptatsiya jarayoni o‟tishidagi asosiy 
qiyinchilikdir. Bundan tashqari qator tashkiliy-iqtisodiy va ijtimoiy omillar ham 
borki, ular yangi xodimning ishga moslashuvini qiyinlashtiradi va ular o‟z 
mohiyatiga ko‟ra ob‟yektiv omillar toifasiga kiradi. Bular qatoriga noqulay ish 
sharoitini, mehnatning og‟irligi, xodimlar o„rtasida majburiyat va xuquqning 
noanik taqsimlanganligi, xodim malakasining kasb talablariga mos kelmasligi, 
bajariladigan mehnatni ta‟minlovchi resurslar etishmasligi, raFbatlantirish va xak 
to‟lash tizimidagi xatolar, adolat tamoyilining buzilishi va boshqa sabablar kiradi. 
Tashkilotda xodimlar adaptatsiyasiga yetarli e‟tibor bermaslik korxona uchun 
nafaqat tashkiliy qiyinchiliklar, balki moddiy zarar ham olib keladi. 
Aniqlanishicha, ish paytidagi baxtsiz hodisalar yangi kelgan ishchilarda 
tajribalilariga nisbatan ko„p sodir bo‟ladi. Ishdan bushayotganlar orasida ishga 

joylashganiga olti oydan kam vaqt bo‟lgan xodimlar ko„pchilikni tashkil qiladi. 
Mehnat adaptatsiyasining asosiy jihatlari. Mehnat sotsiologiyasi va 
psixologiyasida mehnat adaptatsiyasining uchta o‟zaro bog„liq tomoni farqlanadi:
1) Kasbga moslashish;
2) Moslashuvning psixofiziologik jixati
3) Ijtimoiy-psixologik adaptatsiya.
Quyida mana shu adaptatsiya turlari haqida ma‟lumot berib o‟tamiz.