Tashkilotda xodimlarni o’qitish. Rahbar zimmasiga yuklatiladigan asosiy
vazifalardan biri, xodimlarning kasbiy malakasini oshirish, yangi texnologiyalarga
va ishni tashkil etish uslubiga o‟rgatishdan iboratdir. Tadqiqotlar orqali
aniqlanishicha, bozor munosabatlarini rivojlantirishdagi 80% to‟siqlar tashkilot
xodimlari muammolari bilan bog‟liq ekan. Bu muammolar tarkibiga xodimning
joriy etilayotgan yangiliklarga qarshiligi, qayta o‟qishni xohlamasligi, yangicha
ishlashni istamaslik, tashkilot maqsadlari bilan shaxsiy ehtiyojlarning o‟zaro mos
kelmasligi kabilar kirishi mumkin. Shu munosabat bilan, hatto yangi xodim ishga
qabul qilinganda, unga zarur mehnat ko‟nikmalarini shakllantirish ham bevosita
rahbar zimmasiga yuklatiladi.
Aniqlanishicha, yangi xodimning tashkilotga tez moslashishi ko‟p jihatdan u
bajarishi lozim bo‟lgan vazifani qanchalik malakali tarzda bajarishga o‟rganishi
bilan bog‟liq. Kasbda erishilgan muvaffaqiyat xodimning o‟ziga bo‟lgan
ishonchini oshiradi va uning faoliyati tashkilot uchun zarurligi hissini uyg‟otadi.
SHuning uchun yangi xodimga u shug‟ullanishi lozim bo‟lgan mehnat jarayonini
tez va muvaffaqiyatli o‟rgatish, tashkilot ichki ta‟lim dasturining asosiy qismidir.
Tashkilot miqyosidagi doimiy tarzda amalga oshiriluvchi ta‟lim tadbirlari
boshqaruv sohasiga tegishli bo‟lib, rahbarning zamonaviy boshqaruv uslublaridan
nafaqat xabardor bo‟lishi, balki bunga oid zarur ko‟nikmalarni egallashi dolzarb
masaladir. Rahbarlik mahoratini shakllantirish faqatgina xodimlar bilan bo‟lgan
munosabatlarni boyitish taqozosi bo‟lib qolmay, balki tashkilotdagi rahbar
kadrlarning mansabda o‟sishi bilan ham asoslanadi. Tashkilot miqyosida sodir
bo‟luvchi mansabdagi o‟rin almashishlar yangi lavozimga kelgan rahbarga
boshqaruv malakalarini o‟rgatish zaruriyatini ham qo‟yadi.
SHunday qilib, tashkilotda yuzaga kelayotgan har qanday o‟zgarish
xodimning bu sharoitga tez moslashishini talab qiladi va bunday vaziyatda asosiy
yengillashtiruvchi omil sifatida ta‟lim tadbirlari bo‟lishi mumkin.
Tashkilot miqyosidagi ta‟lim uslublari. Hozirga kelib, tashkilot miqyosida ta‟lim
jarayonini olib borishning bir qancha uslublari mavjud va rahbar mana shu uslublar
asosida xodimlarning kasbiy malakasini qay yo‟l bilan shakllantirish imkoniyati
haqida bilishi lozim.
Odatda ta‟lim nazariyasida bir qancha ta‟lim uslublari farqlanadi. Bu
uslublar umumlashgan tarzda uch guruhga kiritilishi mumkin: passiv, faol va
interfaol ta‟lim uslublari. Passiv uslub sifatida o‟qituvchining faolligi-yu,
o‟quvchining ma‟lumot qabul qilish ob‟ekti sifatidagi ta‟lim nazarda tutiladi.
Bunga, an‟anaviy ma‟ruza, ma‟lumotni namoyish etish tarzidagi mashg‟ulotlarni
kiritish mumkin.
Faol uslublarga asoslangan ta‟limdagi natija o‟quvchining ichki intilishi hisobiga
ta‟minlanadi. O‟quvchi oldida muammoli vazifalarni hal etish zarurati, masalaga
ijodiy yondoshish sharoiti yuzaga keltiriladi. O‟qituvchi va o‟quvchi o‟rtasida
muntazam ikki tomonlama aloqa yaratiladi va qayta aloqaga katta e‟tibor beriladi.
Ta‟lim jarayonidagi seminar, suhbat, mustaqil tarzda tayyorlanish kabi
mashg‟ulotlar faol ta‟lim uslublari qatoriga kiradi.
Ta‟limning interfaol uslublarida esa o‟quvchilar va o‟qituvchi munosabatlari
hamkorlik pog‟onasiga ko‟tariladi. Ushbu jarayonda qatnashayotgan o‟qituvchi
ham o‟quvchi ham ta‟lim sub‟ektlari sifatida ishtirok etadilar. Ta‟lim jarayonida
ishtirokchilar o‟rtasidagi munosabatlar jadallashadi, o‟zaro ma‟lumot alamashuvi
kuchayadi. Mashg‟ulot davomida xizmat yuzasidan uchrovchi muammolarni qay
tarzda hal etish namunasi yaratiladi va reallikka yaqinlashgan sharoitda o‟zaro
muvofiqlik harakatlari amalga oshiriladi.
Ta‟lim jarayonini o‟quvchi faolligi nuqtai nazaridan tahlil etish asosida
quyidagi «Ta‟lim piramidasi» tasviri ishlab chiqildi va bu orqali turli ta‟lim
uslublarining samarasi ko‟rgazmali tarzda namoyon etildi. Ushbu rasmda
keltirilgan har bir ta‟lim uslubi qarshisidagi foizlar shu uslubni qo‟llash asosida
o‟quvchi tomonidan bilimlarni o‟zlashtirish ko‟rsatkichidir.
Ma‟ruza 5%
Mustaqil o‟qish 10%
Video /Audio materiallardan foydalanish
20%
|
