|
C h I z ma ge o m e tr I y a va k o m p y u t e r g r a f I k as I
|
| bet | 5/8 | | Sana | 25.01.2024 | | Hajmi | 0,92 Mb. | | #145633 |
Bog'liq Mavzu chizmalarda geometrik yasashlar topografiya, Sharh1, FSMU, Sharh, portal.guldu.uz-PSIXOLOGIK XIZMAT, Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya-hozir.org5.6. Qiyalik va konuslik
Qiyalik. To’g’ri burchakli ABC uchburchakning (5.13-rasm) AC gipotenuzasi bilan AB kateti orasida hosil bo’lgan tangens burchagi (tg) qiyalik deyiladi. Qiyalik,
ya'ni tg ko’pincha i harfi bilan belgilanadi. U BC va AB katetlarning nisbatiga teng.
Qiyalik ikki sonning nisbati ko’rinishda yoki foizlarda, ba'zan gradus, daqiqa va soniyalarda ifodalanadi. GOST 2.307.68 ga binoan qiyalik "<" belgi bilan qo’yiladi, o’tkir burchak qiyalik tomonga qaragan bo’lishi kerak.
OB =
OB =
OC
4
1-misol. 1:4 nisbatli qiyalik yasalsin. 5.14-rasm,a da ko’rsatilgandek O nuqta o’ng va chap tomonga 4 birlik yoki 40 mm o’lchab qo’yib AC nuqtadalarni aniqlaymiz. AC to’g’ri chiziqqa perperdikulyar chiqaramiz va unga 10 mm o’lchab qo’yib B nuqtani aniqlaymiz. B nuqtani A va C nuqtalar bilan birlashtirsak AOB va COB to’g’ri burchakli uchburchaklar hosil bo’ladi.
OA
1 yoki 25% bo’ladi.
2-misol. 20 % qiyalik yasalsin. Qiyalikni protsentlar ya'ni yuzning ulushlari
bilan aniqlashda birinchi misolda ko’rsatilgan usuldan foydalanamiz. Bunda
qiyalikning 20% bo’lishi uchun to’g’ri burchakli uchburchak katetlarining nisbati 1:5
bo’lishi lozim. Buning uchun uzunligi 100 mm chiziq kesmasining tanlab olamiz.
5.14-rasm,b da M nuqtadan perpendikulyar chiqaramiz. So’ngra M nuqtadan bu
perpendikulyar bo’yicha yuqoriga va pastga 20mm uzunlikdagi kesmani o’lchab
qo’yib N va K nuqtalar hosil bo’ladi. Agar N va K nuqtalarni M nuqta bilan
birlashtirsak to’g’ri burchakli MFN va MFK burchaklar hosil bo’ladi. Bu uchburchak
katetlarining nisbati
FM
FN =
FK =
20 =
1 yoki 20% bo’ladi.
Konuslik. To’g’ri doiraviy konus asosi diametrining shu konus balandligiga
bo’lgan nisva ti ya'ni
L
FM
100
5
D
К konuslik deyiladi. Kesik konusda esa ikki asos, ya'ni ikki
ko’ndalang kesim diametrlari ayirmasining bu asoslar orasidagi masofaga bo’lgan
nisbatiga teng (5.15-rasm) ya'ni
D d
l
К =2tg=2. Konuslik ikki qiyalikni o’z ichiga
К 50 30 =
20 =
1
10
5
oladi. Qiyalik konuslik yarmiga teng. Konuslik quyidagicha belgilanadi. "".
1-misol. Konussimon dyetalning uzunligi l=100 mm asoslari D=50 mm va d=30mm uning konusligi K ni aniqlang. Formulaga asosan
100
5.16–rasm,a
|
| |
