“Chizma geometriya va kompyuter grafikasi” 75 Tuzuvchi: Tojiddin Xayrullayevich Jo’rayev
2-MODUL. CHIZMACHILIK ASOSLARI.
5 - MA’RUZA
MAVZU: CHIZMALARDA GEOMETRIK YASASHLAR.
REJA:
1. Parallel to’g’ri chiziqlar o’tqazish.
2. Perpendikulyar to’g’ri chiziqlar o’tqazish.
3. To’g’ri chiziq kesmasini teng bo’laklarga bo’lish.
4. Burchaklar yasash va ularni teng bo’laklarga bo’lish. 5. Aylana yoki uning yoyi markazini aniqlash.
6. Qiyalik va konuslik.
7. Teng tomonli ko’pburchaklar yasash.
8. Tutashmalar.
9. Sirkul yordamida chiziladigan egri chiziqlar.
10. Lekalo yordamida chiziladigan egri chiziqlar.
ADABIYОTLAR:
1. Yodgorov J.yo. va boshqalar. Geometrik va proektsion Chizmachilik. – T.:
YAngi
asr avlodi, 2008.
2. N.D.Bhatt. Engineering Drawing. Plane end solid geometry. 51- edition.
Anand 388001 Gujarat, India. 2012.
3. Yu.Kirgizboev, Z.Inogomova , T.Rixsiboev "Texnik Chizmachilik kursi".
(36- 62) betlar.
4. Shah M.B., Rana B.C. Engineering Drawing. India. 2009.
5. B.C. Лeвитцкий "Maшинoстрoитeльнoe чeрчeниe".
Qo’shimcha materiallar:
1. Жураев Т.Х. Геометрическая модель сопряжений для САПР. Приложение к
материалам Республиканской научно-практической конференции «Современные проблемы моделирования технических и
технологических процессов, основанных на высокие технологии», БухИТИ, 2013 г. 94-96 betlar.
TAYANCH IBORALAR
Parallellik,
perpendikulyarlik, kesma, burchak, aylana yoyi, qiyalik, konuslik,
ko’pburchak,
tutashma, sirkul egri chiziq, lekal egri chiziq.
5.1 Parallel to’g’ri chiziqlar o’tqazish.
Chizmalarga qo’yiladigan talablarga rioya qilib chizilgan aniq va to’g’ri
Chizmalar bo’yicha yasalgan bo’yum sifatli bo’lib, talabga javob beradi. Noaniq Chizma bo’yicha tayorlangan bo’yum ishga yaroqsiz bo’ladi. Shunga ko’ra, barcha Chizmalarni bajarishda geometrik qonun va qoidalarga qat'iy rioya qilish hamda, ularni bilib olish va o’rganish talabalar uchun shart va zarur.
“Chizma geometriya va kompyuter grafikasi” 76 Tuzuvchi: Tojiddin Xayrullayevich Jo’rayev
O’zaro parallel to’g’ri
chiziqlarni chizishda lineyka, uchburchaklar va sirkuldan foydalanish kerak. 5.1,
a-rasmda
19 faqat uchburchak chizg`ich yordamida berilgan to`g`ri chiziqqa parallel berilgan nuqtadan o`tadigan to`g`ri chiziq ko’rsatilgan.
Yechim: AB berilgan to`g`ri chiziq va P berilgan nuqta. Bir uchburchak chizig`ini gipotenuzasi bilan birinchi uchburchak chizg`ichning qirrasiga tegib turgan holda joylashtirining. Endi shu tomonni va ikkinchi uchburchak chizg`ich gipotenuzasini birgalikda ushlab turgan holda birinchi uchburchak chizig`ini to gipotenuzasi berilgan P nuqtadan o`tguncha yurishtiring. Endi talab qilingan PQ chizig`ini AB chizig`iga parallel holda chizing. 5.1,
b-rasmda parallel chiziqlarni chizishda lineyka va uchburchaklardan foydalanib parallel to’g’ri chiziqlarni chizish ko’rsatilgan. Strelkalar bilan lineyka va uchburchaklarni surilishi ko’rsatilgan.
Chizmada gorizontal, vertikal va qiya joylashgan parallel to’g’ri chiziqlarni chizish ko’rsatilgan. 5.2-rasmda AB to’g’ri chiziqqa parallel qilib
l masofada CD to’g’ri chiziq o’tqazish ko’rsatilgan. AB to’g’ri chiziqning
istalgan ikki nuqtadan, masalan 1 va 2 nuqtadan R=l ga teng masofada aylana yoylari chiziladi va bu aylanalarga urinma qilib CD to’g’ri chiziq o’tqaziladi.
a) b)
