Atamaning ingliz tilida nomlanishi
|
Atamaning rus tilida nomlanishi
|
Atamaning
o‟zbek tilida nomlanishi
|
Atamaning ma‟nosi
|
Economy
|
Экономика
|
Iqtisodiyot
|
– mulkchilikning turli shakllariga
asoslangan xo‗jaliklardan, xo‗jaliklararo, davlatlararo birlashmalar, korporatsiyalar,
konsernlar, qo‗shma korxonalar, moliya va bank tizimlaridan, davlatlar o‗rtasidagi turli iqtisodiy munosabatlardan iborat o‗ta murakkab ijtimoiy tizim.
|
Buisness process
|
Бизнес-процесс
|
Biznеs-jarayon
|
– bu opеratsiyalar tizimiga kiritilgan opеratsiya bo‗lib, uning maqsadi tizimga kiruvchi opеratsiyalarga hamda boshqa tizimlarga tovarlar/xizmatlar ishlab chiqarish va yеtkazib bеrish hisoblanadi.
|
Engineering of business
|
Инжиниринг бизнеса
|
Biznеs injiniringi
|
– kompaniya tomonidan o‗z maqsadlariga mos ravishda, biznеsni
loyihalashtirishda qo‗llaniladigan usullar va yondashuvlar to‗plamidir.
|
Reengineerin g
|
Реинжиниринг
|
Rеinjiniring
|
– korxona faoliyatini yaxshilash uchun kеskin, sakrash yo‗li bilan ishbilarmon jarayonlarni qayta qurish, yoki qayta loyihalashtirishdir.
|
Information
Technology
|
Информационн ые технологии
|
Axborot tеxnologiyalari
|
– biznеs jarayonlarini amalga oshirishda ma‘lumotlarni yig‗ish, qayta ishlash, saqlash va uzatishning komplеks vositalari.
|
Function
|
Функция
|
Funksiya
|
– bu qisqartirilgan biznеs-jarayoni bo‗lib, u o‗zining yеtkazib bеruvchi va
|
|
|
|
iste‘molchilariga, kirish va chiqishiga ega hamda o‗z navbatida kеyingi darajadagi funksiyalar bilan tushuntirib bеrilishi va ifodalanishi mumkin.
|
Process
|
Процесс
|
Jarayon
|
– ―kirish‖larni ―chiqish‖larga
aylantiruvchi o‗zaro bog‗liq yoki o‗zaro ta‘sir qiluvchi faoliyat turlari to‗plami (ISO 9000:2000 tеrmini bo‗yicha).
|
Process management
|
Процессное управление
|
Jarayonli boshqaruv
|
– korxonada mavjud biznеs-jarayonlarni ma‘lum kеtma-kеtlikda amalga oshirish tartibi.
|
Business model
|
Модель бизнеса
|
Biznеs modеli
|
– korxonaning rеal mavjud yoki ko‗zda tutilayotgan faoliyatni aks ettiruvchi, biznеs-jarayonlarining formallashtirilgan
(grafikda, jadvalda, matnda, bеlgilarda) ifodasidir.
|
Modeling of business processes
|
Моделирование бизнеспроцессов
|
Biznеsjarayonlarini modеllashtirish
|
– korxonaning pirovard maqsadlariga erishish uchun yangi biznеs modеlini tuzish jarayoni.
|
Basic
Processes
|
Основные процессы
|
Asosiy jarayonlar
|
– qiymat qo‗shadigan jarayonlardir
(markеting, yеtkazib bеrish, ishlab chiqarish va mahsulotga sеrvis xizmat ko‗rsatish).
|
Supporting processes
|
Обеспечивающи е процессы
|
Ta‘minlovchi jarayonlar
|
– bu pirovard maqsadi mahsulot ishlab
chiqarish hisoblangan biznеsjarayonlarining o‗zaro bog‗liq to‗plamidir.
|
Process simulation
|
Процессное моделирование
|
Jarayonlarni modеllashtirish
|
– biznеs-jarayonlar tarkibini hujjatlashtirish, tahlil qilish va ishlab chiqarish, jarayonlari bajarish uchun zarur rеsurslar bilan ta‘minlashni o‗zaro bog‗lashdir.
|
Economic
activity
|
Экономическая деятельность
|
Iqtisodiy faoliyat
|
– cheklangan iqtisodiy resurslardan unumli foydalanib, kishilarning yashashi, kamol topishi uchun zarur bo‗lgan hayotiy vositalarni ishlab chiqarish va iste‘molchilarga yetkazib berishga qaratilgan, bir-biri bilan bog‗liqlikda amal qiladigan turli-tuman faoliyatlar majmui.
|
Production
|
Производство
|
Ishlab chiqarish
|
– kishilik jamiyatining mavjud bo‗lishi va rivojlanishi uchun zarur bo‗lgan hayotiy ne‘matlarni yaratish jarayoni.
|
Economic resources
|
Экономические ресурсы
|
Iqtisodiy resurslar
|
– tovar ishlab chiqarish va xizmat ko‗rsatish jarayonlarida foydalanish mumkin bo‗lgan barcha vosita va imkoniyatlar majmui.
|
Stock
|
Акция
|
Aksiya
|
– qimmatbaho qog‗oz, u hissadorlik jamiyatini rivojlantirishga mablag‗ sarflanganligi dalolati bo‗lib, uning egasiga hissadorlik jamiyati foydasining bir qismini dividend tariqasida olish huququni beradi.
|
Alternative costs
|
Альтернативны е издержки
|
Alternativ xarajatlar
|
– resurslardan eng samarali foydalanishdan voz kechish natijasida yo‗qotilgan imkoniyatlar bilan bog‗liq xarajatlar. Yoki iqtisodiy tanlov natijasida eng yaxshi alternativ variantdan olinadigan foydadan voz kechishni aks ettiruvchi xarajatlar.
|
Principle alternative costs
|
Принцип альтернативных издержек
|
Alternativ xarajatlar tamoyili
|
– noyob resurslardan foydalanish
yo‗nalishlarining barchasidan olinadigan foyda va xarajatlar solishtiriladi va eng yuqori alternativ xarajatga ega bo‗lgan
|
|
|
|
variant tanlanadi.
|
Fixed capital
|
Основные фонды
|
Asosiy fondlar
|
– o‗zining buyum shaklini o‗zgartirmagan holda xo‗jalik faoliyatida ko‗p martalab foydalaniladigan mehnat vositalari.
|
Association
|
Ассоциация
|
Assotsiatsiya
|
– xo‗jalik yurituvchi subyektlarning ixtiyoriy birlashmasi.
|
Business
|
Бизнес
|
Biznes
|
– tadbirkorlik faoliyati yoki insonlarning foyda olishga qaratilgan tadbirkorlik faoliyatidir.
|
Business environment
|
Внешняя среда бизнеса
|
Biznesning tashqi muhiti
|
– korxonaning faoliyat ko‗rsatishiga ta‘sir etuvchi barcha shartlar va tashqi muhit omillari.
|
The market
|
Рынок
|
Bozor
|
– sotuvchilar va xaridorlar o‗rtasidagi mahsulot sotish va xaridqilish bo‗yicha erkin munosabatlar tizimi. Bozorlar o‗z hududiy masshtabiga ko‗ra lokal, milliy va xalqaro bozorlarga bo‗linadi. Oldisotdi obyekti bo‗lib, iste‘mol tovarlari, resurslar, (mehnat, kapital, yer, tadbirkorlik qobiliyati, axborot) va xizmatlar hisoblanadi.
|
Market infrastructure
|
Рыночная инфраструктура
|
Bozor infra-
tuzilmasi
|
– mahsulot (xizmatlar) ishlab
chiqaruvchini iste‘molchi bilan yagona bozor makonida birlashtirib, ishlab chiqarish va iste‘mol ko‗lamlari o‗rtasidagi ziddiyatli bartaraf etuvchi va uning barcha ishtirokchilari oldilariga qo‗ygan maqsadlariga erishishlarini ta‘minlovchi muassasalar va vositachilik tarkiblari tizimi.
|
Market
|
Рыночное
|
Bozor
|
– bozordagi talab va takliflarning
|
balance
|
равновесие
|
muvozanati
|
miqdoran va tarkiban bir-biriga muvofiq kelishidir.
|
Market segmentation
|
Сегментация рынка
|
Bozor segmen-
tatsiyasi
|
– ma‘lum belgi-alomatlar va savdosotiqning shart-sharoitlariga qarab bozorni har xil qismlarga ajratish, tabaqalashdir.
|
State ownership
|
Государственна я собственность
|
Davlat mulki
|
– davlatga tegishli bo‗lgan barcha mulklarning yig‗indisi.
|
The income
|
Доход
|
Daromad
|
– tadbirkorlik yoki boshqa faoliyat natijasida pul yoki natura shaklida olinadigan mablag‗lar.
|
Diversificatio n
|
Диверсификаци
я
|
Diversifikatsiy a
|
– ishlab chiqarishni ko‗pdan-ko‗p, birbiri bilan bog‗lanmagan turlarini bir vaqtda rivojlantirish, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar turini kengaytirish.
|
The dividend
|
Дивиденд
|
Dividend
|
– hissadorlik jamiyati foydasining (soliqlar to‗lanib, barcha qarz beruvchilar bilan hisob-kitob qilinganidan keyingi) hissadorlar o‗rtasida ular qo‗lidagi aksiyalarga mutanosib tarzda taqsimlanadigan qismi.
|
The investment
|
Инвестиция
|
Investitsiya
|
– foyda olish maqsadida sarmoyani biror korxonaga uzoq muddatli sarflash.
|
Infrastructure
|
Инфраструктура
|
Infratuzilma
|
– takror ishlab chiqarish shartsharoitlarini ta‘minlovchi ishlab chiqarish va noishlab chiqarish tarmoqlari majmui: transport, aloqa, konsalting, audit, injiniring.
|
Manufacture
|
Производство
|
Ishlab chiqarish
|
– biznes korxonalarining asosiy faoliyat turi bo‗lib, bu jarayon cheklangan resurslardan foydalangan holda amalga
|
|
|
|
oshiriladi.
|
Production potentialities
|
Производственн ые возможности
|
Ishlab chiqarish imkoniyati
|
– berilgan texnologik rivojlanishda va barcha mavjud resurslardan to‗liq va samarali foydalangan holda jamiyatning iqtisodiy ne‘matlar ishlab chiqarish qobiliyati.
|
Production function
|
Производственн ая функция
|
Ishlab chiqarish funksiyasi
|
– sarflanadigan ishlab chiqarish omillari miqdori bilan, ushbu omillardan foydalangan holda maksimal ishlab chiqariladigan mahsulot o‗rtasidagi bog‗liqlikni ifodalovchi matematik bog‗lanish.
|
Economicmathematical methods
|
Экономикоматематические методы
|
Iqtisodiymatematik usullar
|
– kompleks iqtisodiy va matematik ilmiy fanlarning umumiy nomi bo‗lib, ular yordamida iqtisodiy jarayonlarni
o‗rganish vositalari ishlab chiqiladi.
|
Economic resources
|
Экономические ресурсы
|
Iqtisodiy resurslar
|
– iqtisodiy ne‘matlarni ishlab chiqarishda qatnashadigan elementlar (yer, mehnat, kapital, tadbirkorlik
qobiliyati va axborot)
|
Small enterprise
|
Малое предприятие
|
Kichik korxona
|
– «O‗zbekiston Respublikasida kichik korxonalar to‗g‗risidagi Nizom» ga muvofiq, mulkchilik shakllaridan qat‘iy nazar, yuridik shaxs huquqlariga ega bo‗lgan mustaqil xo‗jalik subyekti kichik korxona hisoblanadi.
|
Classification
|
Классификация
|
Tasniflash
|
– jarayon va hodisalarni ma‘lum bir belgilar va xususiyatlar bo‗yicha ajratish.
|
The concept
|
Концепция
|
Konsepsiya
|
– ma‘lum bir muammoni yoki vaziyatni hal etish hamda rivojlantirishga qaratilgan nuqtai nazarlar tizimi.
|
Conjuncture
|
Конъюнктура
|
Kon‘yunktura
|
– bozor mexanizmi sharoitlarida rivojlanishning qonuniyatli shakllari davlat tomonidan tartibga solinishi va raqobatning, iste‘molchilar, korporatsiyalar hamda davlat muassasalari va korxonalari tomonidan qaror qabul qilishdagi mutaqillikning muvozanati bilan belgilanuvchi jarayonlar: muayyan iqtisodiy faoliyat omillari va shart-sharoitlari yig‗indisi.
|
The enterprise property
|
Собственность предприятия
|
Korxona mulki
|
– korxonaga tegishli asosiy fondlar va aylanma mablag‗lar, shuningdek, boshqa moddiy va moliyaviy resurslarni o‗z ichiga oladi, ularning miqdori korxonaning mustaqil balansida aks etadi. Korxonaning mulki uning
moddiy-texnika bazasi va mablag‗larini tashkil etadi.
|
Mathematical modelling
|
Математическое моделирование
|
Matematik modellashtirish
|
– o‗rganilayotgan jarayonlarni matematik tenglamalar va tengsizliklar ko‗rinishida ifodalash usulidir.
|
Materials
|
Материалы
|
Materiallar
|
– ishlab chiqarish jarayonida tayyor mahsulotga aylanadigan har qanday moddiy buyumlar.
|
Model
|
Модель
|
Model
|
– o‗rganilayotgan jarayonni kichiklashtirilgan holda, grafik, rasm, maketlar ko‗rinishida o‗rganishga aytiladi.
|
Uniqueness of the blessings
|
Уникальность благ
|
Ne‘matlar noyobligi
|
– biror tovar yoki resurs hajmining
ma‘lum vaqt oralig‗ida chegaralanganligidir.
|
The law of
|
Закон
|
Omillar
|
– biror bir ishlab chiqarish omilidan
|
decreasing
return of
resources
|
убывающей отдачи ресурсов
|
mahsuldorligin ing kamayish qonuni
|
foydalanish oshib borganda (boshqa omillardan foydalanish o‗zgarmaganda), shunday bir nuqtaga erishiladiki, ushbu nuqtadan boshlab qo‗shimcha ishlatilgan omil ishlab chiqarish hajmini kamaytiradi.
|
Optimality principle
|
Принцип оптимальности
|
Optimallik tamoyili
|
– har bir faoliyatdan va resurslardan foydalanishda maksimal foyda olish
|
Optimality
|
Оптималлик
|
Optimallik
|
– mavjud taqchil resurslardan foydalanish bo‗yicha eng samarali
(qulay) variant.
|
Competition
|
Конкуренция
|
Raqobat
|
– bir xil mahsulot ishlab chiqaruvchi firma va korxonalarning iqtisodiy musobaqasi.
|
Analysis of
regression
|
Регрессионный анализ
|
Regression
tahlil
|
– ikki va undan ortiq omillar o‗rtasida matematik bog‗lanishlarni aniqlash usuli.
|
Regression
|
Регрессия
|
Regressiya
|
– bir necha nuqtalar bo‗yicha egri chiziqni aniqlashdir.
|
The plan
|
План
|
Reja
|
– biror natijaga erishish uchun oldinda belgilab olingan sxemaga asosan bosiqichma-bosqich harakat qilish jarayoni.
|
Resources
|
Ресурсы
|
Resurslar
|
– iqtisodiyotdagi ijtimoiy ishlab chiqarishda foydalaniladigan barcha zahiralar va texnologik omillarning real oqimlari.
|
System
|
Система
|
Sistema
|
– o‗zaro bog‗liq elementlar to‗plami.
|
Synthesis
|
Синтез
|
Sintez
|
– tizimda faoliyat qilayotgan elementlarni bir butunga birlashtirib o‗rganuvchi usul.
|
The analysis
|
Анализ
|
Tahlil
|
– o‗rganiladigan obyektlarni tashkil etuvchi elementlarga bo‗luvchi, ularning tizimdagi o‗rni va rolini tushuntirib beruvchi, shu bilan birga tizim tarkibini aniqlovchi usul.
|
Technology
|
Технология
|
Texnologiya
|
– tovarlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko‗rsatish to‗g‗risidagi amaliy bilimlar.
|
System
structure
|
Структура системы
|
Tizim tarkibi
|
– elementlar tarkibi va ularni birlashtirish usullari.
|
Total costs
|
Общие издержки
|
Umumiy
xarajat
|
– qisqa muddatli oraliqda ma‘lum miqdorda mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflangan o‗zgarmas va o‗zgaruvchan xarajatlar yig‗indisi.
|
Firm
|
Фирма
|
Firma
|
– ishlab chiqarish resurslari egalarining qarorlarini va manfaatlarini muvofiqlashtiruvchi institutsional tuzilma.
|
Profit
|
Прибыль
|
Foyda
|
– umumiy daromaddan umumiy xarajatlarni chegirib tashlangan qismi.
|
Private business
|
Частное предпринимател
ьство
|
Xususiy tadbirkorlik
|
– «O‗zbekiston Respublikasida xususiy tadbirkorlik to‗g‗risidagi Nizom» ga muvofiq xususiy tadbirkorlik alohida bir kishi yoki kishilar guruhi tomonidan shaxsiy daromad yoki foyda olish uchun o‗z mulkiy javobgarligi asosida, amaldagi qonunlar doirasida, yollanma mehnatni jalb qilgan holda amalga oshiriluvchi tashabbuskor xo‗jalik faoliyatini anglatadi.
|
Marginal income
|
Предельный доход
|
Chekli daromad
|
– qo‗shimcha bir birlik mahsulotni sotish natijasida umumiy daromadning o‗sgan qismi.
|
Marginal product
|
Предельный продукт
|
Chekli mahsulot
|
– o‗zgaruvchan resurslar kombinatsiyasini kichik miqdorda qo‗shimcha sarfi hisobidan umumiy mahsulotning o‗sgan qismi.
|
Marginal
utility
|
Предельная полезность
|
Chekli naflik
|
– naflik funksiyasidan biror bir ne‘mat o‗zgaruvchisi bo‗yicha olingan xususiy hosila.
|
Marginal costs
|
Предельные издержки
|
Chekli xarajat
|
– ishlab chiqarish hajmini kichik miqdorga (odatda bir birlikka) oshirish bilan bog‗liq bo‗lgan qo‗shimcha umumiy xarajat.
|
Deviation
|
Отклонение
|
Chetlanish
|
– haqiqiy natija bilan kutiladigan natija o‗rtasidagi farq.
|
Elasticity
|
Эластичность
|
Elastiklik
|
– biror o‗zgaruvchining bir foizga o‗zgarishi natijasida boshqa bir o‗zgaruvchining ma‘lum foiz miqdorga o‗zgarishini ko‗rsatuvchi miqdor.
|
Exogenous variables
|
Экзогенные переменные
|
Ekzogen o‗zgaruvchilar
|
– tashqi o‗zgaruvchilar bo‗lib, ular oldindan beriladi va modelga kiritiladi.
|
Endogenous variables
|
Эндогенные переменные
|
Endogen o‗zgaruvchilar
|
– model ichida, hisob-kitoblar asosida shakllanuvchi o‗zgaruvchilar.
|
The fixed
costs
|
Фиксированные затраты
|
O‗zgarmas xarajat
|
– qisqa muddatli oraliqda mahsulot ishlab chiqarish hajmiga bog‗liq bo‗lmagan xarajatdir.
|
Variable costs
|
Переменные затраты
|
O‗zgaruvchan xarajatlar
|
– mahsulot ishlab chiqarish hajmiga bog‗liq bo‗lgan xarajat, ya'ni mahsulot hajmi oshganda yoki kamayganda
o‗zgaradigan xarajat.
|
Average income
|
Средний доход
|
O‗rtacha daromad
|
– sotilgan bir birlik mahsulotga to‗g‗ri keluvchi daromad yoki pul tushumi.
|
Average
|
Средний
|
O‗rtacha
|
– umumiy mahsulotni ushbu mahsulotni
|
product
|
продукт
|
mahsulot
|
ishlab chiqarish uchun sarflangan o‗zgaruvchan ishlab chiqarish omillari sarfiga nisbatiga aytiladi.
|
