|
Ju’ziw temasi’na tiyisli sorawlar
|
| bet | 50/88 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 1,61 Mb. | | #229494 |
Bog'liq DeneJu’ziw temasi’na tiyisli sorawlar
Ju’ziwdin’ insan wo’mirindegi a’hmiyetin ayti’p berin’.
Ju’ziw shi’ni’g’i’wlari’nda ko’birek qanday si’patlar rawajlanadi’? 3 , Ju’ziwdi bilmeytug’i’n adam tosattan suwg’a tu’sip qalsa ne
islew ha’m wo’zin qanday tuti’wi’ kerek?
BAP
SHI’NI’G’I’WLARDI’ WORI’NLAWDA NELERGE ITIBAR BERIW KEREK?
Woqi’w ji’li’ni’n’ belgili bir da’wirine kelip, siz ha’rbir sport tu’rinen bag’darlama boyi’nsha na’tiyje ushi’n (juwi’ri’w, sekiriw ha’m zat i’laqti’ri’w) normativler tapsi’ri’wi’n’i’z kerek. A’dette, puxta tayarli’q ko’rgen balalar bunday si’naqlardan jaqsi’ wo’tedi. Biraq ayi’ri’mlar bul wazi’y- palardi’ wori’nlawda biraz qi’ynaladi’. Bug’an fizikali’q tayarli’qlardi’n’ to’men da’rejede ali’p bari’lg’anli’g’i’ yamasa biytapli’g’i’ arqasi’nda sabaqlardan qali’p ketken- ligi sebep boli’wi’ mu’mkin. Woqi’w normalari’n tabi’sli’ tapsi’ri’w ushi’n biz bar bolg’an woqi’w bag’darlamalari’nan wori’n alg’an wazi’ypalardi’ wori’nlaw ko’rsetpelerin usi’ni’s yetemiz. Barli’q si’naqlardan jaqsi’ na’tiyjeler menen wo’tesiz dep woylaymi’z. Ma’sla’ha’timiz usi’ni’li’p ati’rg’an shi’ni’g’i’wlardi’ sabi’r-taqat penen turaqli’ tu’rde wori’n- lawg’a kirisin’.
Wo’z betinshe shi’ni’g’i’wlarg’a kirisiwden aldi’n, wolar- di’n’ ni’zam-qag’i’ydalari’na itibar beriw talap yetiledi, sonday-aq: shi’ni’g’i’wlardi’ ashi’q hawada yamasa samal- lati’wg’a qolayli’ bolg’an aynali’ bo’lmede wo’tkerin’. Kiyi- letug’i’n kiyimdi hawa-rayi’na qarap tan’lan’. Shug’i’l- lani’wg’a ha’r ku’ni 30 — 40 minut waqi’t aji’rati’wdi’ usi’ni’s yetemiz. Buni’n’ ushi’n yen’ jaqsi’ waqi’t ku’nnin’ yekinshi yari’mi’ boli’p, shug’i’llani’wdi’ tu’slikten bir-yeki saat keyin baslag’an maqul boladi’. Shi’ni’g’i’wdi’ jen’ilinen, ayaq-qoldi’n’ uyi’si’wi’n jazi’wg’a ja’rdemlesiwshi ha’reket- lerden baslaw kerek. Bul ha’reketler tiykarg’i’ ha’m juw- maqlawshi’ bo’limlerden ibarat yekenligine itibar berin’. Da’slepki shi’ni’g’i’wlardi’ jen’ilinen baslap, keyin iyiliw- shen’lik ha’m shaqqanli’qti’, bulardan keyin bolsa ku’sh ha’m shi’damli’li’qti’ rawajlandi’ratug’i’n shi’ni’g’i’wlardi’ wori’nlaw maqsetke muwapi’q boli’p tabi’ladi’. Bul shi’ni’-
g’i’wlardi’n’ juwmaqlawshi’ bo’liminde a’ste-aqi’ri’n ju’rip, teren’ dem ali’p, bir qa’lipte dem shi’g’ari’wg’a ha’reket yetiw lazi’m. 2 — 3 minut wotlaqta yamasa gilem u’stinde jati’p, tayarlani’n’. Shi’ni’g’i’wdi’n’ birinshi ku’nlerinen bas- lap wo’zin’izdi qi’ynap, ko’p ku’sh-quwat talap yetetug’i’n shi’ni’g’i’wlar menen sharshati’p qoyman’, ilaji’ bari’nsha an’sat shi’ni’g’i’wlar tan’lap, wolardi’ bir ay dawami’nda turaqli’ wori’nlan’. Bunday shi’ni’g’i’wlarg’a u’yrengen dene ag’zalari’n’i’zdi’ a’ste-aqi’ri’n quramali’ shi’ni’g’i’wlardi’ wori’nlawg’a da a’detlendirin’.
Yeger shi’ni’g’i’wlardi’ tan’lawda qi’yi’nshi’li’q tuwi’lsa, dene ta’rbiyasi’ woqi’ti’wshi’si’na yamasa sport boyi’nsha ustazi’n’i’zg’a xabarlasi’p ma’sla’ha’tlesin’.
Wori’nlang’an ha’r bir shi’ni’g’i’wdi’n’ na’tiyjelerin (metr, minut ha’m sekundlardi’n’ parqi’n) baqlap bari’n’.
Usi’ maqsette «Salamatli’q ku’ndeligi»n jazi’p bari’p, ha’r ku’ngi shi’ni’g’i’wlardan aldi’ng’i’ ha’m keyingi wo’z pulsin’izdi (ju’rek sog’i’wi’n) sanap ko’rin’, wo’zin’izdi qanday sezgenin’izdi ha’m basqa jag’daylardi’ jazi’p bel- gilep barsan’i’z maqul boladi’. Ha’r bir shi’ni’g’i’wdi’, a’lbette, jen’il shi’ni’g’i’wlardan baslan’. Wol sizdi na’wbettegi quramali’ is-ha’reketlerge iytermeleydi. Ju’riw, a’ste juwi’ri’w moyi’n ha’m iyin bo’limi, qala berse qol ha’m ayaqti’n’ jen’il ha’reketi uyi’si’wdi’ jazatug’i’n shi’ni’g’i’wlar (razminka) qatari’na kiredi. Bunday shi’ni’g’i’wlardi’ wori’nlaw dawami’nda siz wo’zin’izdi jaqsi’ sezgen bolsan’i’z, demek, siz shi’ni’g’i’wlardi’ ju’da’ jaqsi’ wori’nlag’ansi’z. To’mendegi berilgen jen’il uyi’si’wdi’ jazdi’ratug’i’n shi’ni’g’i’wlardi’n’ bir neshesin sizlerge usi’ni’s yetiwdi lazi’m dep tapti’q.
Qollardi’ joqari’g’a ko’terip dem ali’n’, tu’sirip, dem shi’g’ari’n’ (6—8 ma’rte).
Qollardi’ tez aylanba ha’reketke keltirin’ (aldi’g’a ha’m arqa ta’repke qaray 6 ma’rte).
Qollardi’ juwi’ri’p ati’rg’anday yetip tez ha’reketke keltirin’ (10 sekundtan 2 ma’rte).
113
Jerge tayani’p jati’p-turi’n’ (qa’legenin’she).
8 — T. S. Usmonxujayev ha’m t.b.
Aldi’g’a iyilip turi’n’ (10 ma’rte).
Barmaqlari’n’i’zdi’ tabang’a jetkizin’ (5 ma’rte).
Gewdeni won’ ha’m shep ta’repke iyip , keyin da’slepki halatqa qayti’n’. Gewdeni won’ ha’m shep ta’repke aylan- ba ha’reketke keltirin’ (3 ma’rte).
Dizeni joqari’g’a qaray ko’terip bir wori’nda turi’p juwi’ri’n’ (6 — 10 sekund).
Da’slep won’, keyin shep ayaqta woti’ri’p-turi’n’ (8 —10 ma’rte).
Bir wori’nda a’ste juwi’ri’w (1—2 min).
Ju’riw (bir qa’lipte dem alg’ang’a shekem).
AZANG’I’ DENE TA’RBIYASI’
Densawli’qti’ bekkemlewdegi yen’ birinshi, a’hmiyetli qa’dem bul azang’i’ dene ta’rbiyasi’ boli’p yesaplanadi’. «Salamatli’q — teren’ bayli’q, bul bayli’qti’ dene ta’rbiyasi’ menen bekkemleyik», degen so’zler biykarg’a ayti’lmag’an. Bul shi’ni’g’i’wlardan densawli’g’i’n’i’zdi’ jaqsi’lawdi’ qa’le- sen’iz, woni’n’ a’melde wori’nlanatug’i’n ni’zam-qag’i’yda- lari’n jaqsi’ bilip ali’w lazi’m , Ma’selen, bunday azang’i’ dene ta’rbiyasi’ 5—6-klass woqi’wshi’lari’ ushi’n 12—15 minut dawam yetedi. Azang’i’ dene ta’rbiyasi’n ko’shede, parkte yamasa stadionda da, samallati’latug’i’n kishkene bo’lmede de wo’tkiziwge boladi’.
Shi’ni’g’i’wg’a jen’il kiyimde yamasa sport kiyimde, jalan’ayaq yamasa a’piwayi’ ayaq kiyimde shi’g’i’w mu’mkin. Shi’ni’g’i’wlar barli’q bulshi’q yetlerge ten’ ta’sir ko’rse- tetug’i’n, ha’r tu’rli ha’reketlerdi wo’zinde qamti’g’an boli’wi’ sha’rt. Dene ta’rbiyasi’ni’n’ mazmuni’ — shug’i’llani’w- shi’ni’n’ barli’q ag’zalari’ toli’q rawajlani’w ushi’n ja’rdem beriw. Solay yeken, woni’ buyi’mlardan paydalani’p yamasa buyi’mlarsi’z duri’s sho’lkemlestiriw u’lken a’hmiyetke iye. Sonday-aq, bul shi’ni’g’i’wdi’ gantel ja’rdeminde islew mu’mkin. Bunda yer balalar 1 kg li’ gantellerden, gimnastika tayaqshasi’nan, sekiriw ushi’n arqansha (skakalka) dan ha’m de rezinka lentalardan paydalani’w mu’mkin.
Azang’i’ shi’ni’g’i’wlar kompleksi 8—10 nan asi’p ket- pewi kerek. Yerte azannan u’lken ku’sh-quwatti’ ha’m zori’g’i’wdi’ talap yetetug’i’n shi’ni’g’i’wlardi’ wori’nlawg’a jol qoyi’lmaydi’. Bunda ha’r bir shi’ni’g’i’wdi’ 8 —10 ma’rteden wori’nlawg’a a’detlenin’. Shi’ni’g’i’wlar 10 ma’r- teden kem wori’nlansa, na’tiyje bermewi mu’mkin. Shi’ni’g’i’wlar kompleksin wori’nlawda to’mendegi izbe-izlikke a’mel qi’li’ni’wi’ za’ru’r:
qoldi’ joqari’g’a qaray ko’terip , ko’kirekti kerip, iyin artqa qaray tarti’ladi’;
qol bulshi’q yetleri menen iyin bulshi’q yetleri ushi’n shi’ni’g’i’wlar wori’nlanadi’;
gewde bo’limine tiyisli ha’reketler wori’nlanadi’;
ayaq bulshi’q yetleri ushi’n shi’ni’g’i’wlar wori’nlanadi’;
juwi’ri’w ha’m sekiriw ha’reketleri wori’nlanadi’;
dem ali’w jollari’ menen baylani’sli’ shi’ni’g’i’wlar, a’ste ju’riw si’yaqli’ ha’reketler wori’nlanadi’.
Soni’ ayri’qsha atap wo’tiw kerek, quramali’ shi’ni’g’i’wlardi’ wori’nlaw waqti’nda, a’lbette, dem ali’w pa’tine itibar beriw kerek. Keri jag’dayda dem ti’g’i’li’p, tez arada shar- shap qali’wi’ mu’mkin. Bul kewilsiz jag’daydi’ keltirmewi ushi’n shi’ni’g’i’wdi’ wori’nlawdan buri’n, da’slepki halatta dem ali’p, shi’ni’g’i’wdi’ wori’nlap ati’rg’an waqi’tta dem shi’g’ari’ladi’. Ma’selen, woti’rg’anda dem shi’g’ari’li’p, da’slepki halat — tik turg’anda dem ali’nadi’. Yen’ a’hmiyetlisi, demdi bir qa’lipte ali’wg’a yerisiw boli’p tabi’ladi’. Ku’sh ha’m zori’g’i’wdi’ talap yetetug’i’n shi’- ni’g’i’wlardan keyin, ba’rqulla jen’il shi’ni’g’i’wlar wori’n- lani’wi’ kerek , Bul ta’rtip ha’m qag’i’ydalarg’a a’mel yetsen’iz, so’zsiz, shi’ni’g’i’wlardi’ duri’s tan’lap ha’m aqi’l- g’a muwapi’q wori’nlawg’a yerisesiz. Bul shi’ni’g’i’w- ha’reketlerdi ha’r ayda wo’zgertip turi’wi’n’i’z mu’mkin.
Siz ha’miyshe a’mel yetetug’i’n ja’ne bir na’rse, bul shi’ni’g’i’wlardan keyin wo’zin’izdi qanday sezip ati’rsi’z, pulsin’iz qanday? Bulardi’ wo’z waqti’nda baqlap bari’n’.
Pulsin’iz shi’ni’g’i’wlardan 3—5 minut wo’tkennen keyin, da’slepki halati’na keliwi kerek. Yeger de, sharshap qalg’an bolsan’i’z, shi’ni’g’i’wlardan quramali’lari’n waqti’nsha shi’g’ari’p, azang’i’ gimnastika shi’ni’g’i’wlari’n wori’nlawi’n’i’z mu’mkin. Azang’i’ dene ta’rbiyasi’n jaqsi’ keypiyat penen, jag’i’mli’ muzi’ka menen wori’nlaw jaqsi’ na’tiyje beredi. Buni’n’ ushi’n wo’zin’izdegi bar muzi’ka (nama) lardan paydalani’wi’n’i’z mu’mkin.
Azang’i’ dene ta’rbiyasi’n da’slep buyi’mlarsi’z, keyinirek gimnastikali’q tayaqsha, arqansha ha’m basqa buyi’mlar menen wori’nlawi’n’i’z mu’mkin.
|
| |
