deb hisoblangan «Ilmiy boshqaruvning tamoyillari» degan kitobini
nashr etdi. Albatta, tashkilot maqsadlariga unumli ravishda erishish
u c h u n uni tizim lashtirilgan holda boshqarish
tu sh u n c h a s i darhol
paydo bo'lmagan. Bu konsepsiya uzoq muddat mobaynida, XIX asr-
ning o'rtalaridan boshlab asrim izning 20-yillarigacha rivojlanib kel-
gan. M e n e jm e n tg a dastlabki qiziqishning asosiy kuchi Angliyada
b oshlangan sa n o a t inqilobi bo'lgan. A m m o, m e n e j m e n tn in g o'zi
tashkilotning rivojlanishiga va muvaffaqiyatiga jiddiy hissa qo'shadi
degan g'oya ilk bor Am erikada paydo bo'ldi.
Bir n e c h a om illar z a m o n a v iy m e n e j m e n t n i n g v a ta n i n e g a
aynan A m erika bo'lganini t u s h u n ish g a yordam beradi. Q o 's h m a
S h ta tla r XX a sr boshlarida inson o 'z in in g
kelib chiqishi, millati
bilan bog'liq bo'lgan qiyinchiliklarni o ‘z.ining omilkorligini namoyon
qilib yengib chiqishini yaqqol n am oyon etg an yagona m am lakat
edi. O 'z taqdirini y a x s h ila s h g a intilgan millionlab yevropalikiar
XIX asrda A m erik a g a ko'chib kelishdi, bu esa m e h n a t s e v a r in-
sonlardan iborat b o'lgan g 'o y a t k a tta
ish kuchi bozorini tashkil
etdi. Q o 'sh m a S h ta t la r paydo bo'lganidan boshlab ta'lim olishni
xohlagan b archa insonlar uch u n t a ’lim g'oyasini jiddiy ravishda
qo'llab kelgan. T a ’lim b izn es d a h a r xil rollarni, shu ju m la d a n ,
m e n e jm e n tn i in tellektuallik bilan bajarish g a qobiliyatli insonlar
sonining o's ish ig a y orda m berdi. Qurilishi
XIX asr oxirida tugal-
langan t r a n s k o n tin e n ta l te m ir yo'llar A m erikani dunyodagi e n g
yirik y a g o n a b o z o r g a aylan tird i. Qiziq, o 's h a p a y td a b iz n e sd a
davlat m e n e jm e n ti deyarli m avjud em as edi. A ra lash m aslik o'z
biznesi rivojining boshlarida m uvaffaqiyatga erish g a n tadbirkor-
larga m onopoiistlarga aylanishga imkon berar edi. Bu va boshqa
omillar yirik tarmoqlar, yirik korxonalarning
tashkil topishini tezlash-
tirdi. B ularning h am m asi m e n e jm e n tn in g rasm iyatchilik usuliari-
ni talab qilardi.
M e n e jm e n tn in g fan, ilmiy tadqiqot sohasi sifatida paydo bo'lishi
va shakllanishi, qisrnan k a tta biznes ehtiyojlariga javob, qisman
sanoat inqilobi davrida yaratilgan texnik an in g afzalliklaridan foy-
dalanishga urinish, qism an ishni bajarishning e n g sam arali usul
larini topish ishtiyoqida bo'lgan bir nechtagina
qiziquvchan inson-
larning yutu g 'i edi.
M ene jm e n tn in g ilmiy fan kabi rivoji birin-ketin oldinga qo‘yilgan
qator qadamlardan iborat bo'lmagan. To‘g ‘risi, bu - ko'pincha bir-
biriga mos bo'lgan bir necha yondashuvlar edi. M enejm ent obyekt-
lari - bu texnika ham, insonlar ham edi. Demak, m enejm ent naza-
riyasidagi muvaffaqiyatlar m enejm ent bilan bog'liq bo'lgan mate-
m atika, muhandislik fanlari,
psixologiya, sotsiologiya va antropo-
logiya kabi boshqa sohalardagi muvaffaqiyatlarga bog'liq edi. Bu
bilim sohalarining rivojlanishiga qarab, m enejm ent sohasidagi tad-
qiqotchilar, nazariyachilar va am aliyotchilar tashkilotlarning mu-
vaffaqiyatiga t a ’sir qilgan omillar to'g 'risida ko'proq bilib borish-
gan. M utaxassislarga bu ilmlar nega oldingi
nazariyalar amaliyot-
dagi tekshiruvlarga bardosh bera olmaganligini tushunishga ham-
da m enejm en tg a yangicha yondashuvlar topishga yordam bergan.
S h u bilan bir paytda dunyo tez o'zgarishlar sahnasi bo'lib qol-
gan. Borgan sari ilmiy-texnik yangiliklar tez-tez va m a ’noli bo‘la
bordi ham da h u k u m a tla r biznesga o'z m unosabatlarini q a t ’iyroq
bildirishni boshladilar. Shu va boshqa omillar m enejm ent tafakkuri
vakillarini tashkilotga nisbatan tashqi aloqalar borligini chuqurroq
aniqlashga m ajbur etdi. S hu m aqsad uchun yangi yondashuvlar
ishlab chiqildi.
