Donni saqlash va dastlabki ishlash

73-rasm. Makkajo‘xori donining uzunasiga kesimi:
1-unsimon endosperm; 2-shishasimon endosperm; 3-aleyron qatlam;
4-meva qobig'i; 5-murtak; 6-kraxmal hujayralar;7-asosi; 8-murtakning 
poyasi; 9-murtakning ildizi.
Yorma mahsulotlari olishda donning konsistensiyasi katta aha- 
miyatga ega, endospermi (80-83%) shaffof va unsimon navli donlar 
aralashtirilib, yorma olinadi. Donlarni aralashtirib yorma olishda, 
ular yirikligiga ko‘ra saralanadi, bu texnologik jarayonlarda katta 
samaradorlikka erishishga imkon beradi.
Makkajo‘xori doni tarkibida 8-14 
%
murtak b o iib , u 30-50%
yog‘ moddasiga ega. Murtak, don endospermida joylashgan b o iib , 
texnologik jarayonda uni endospermdan ajratib olish katta qiyinchilik 
tug‘diradi.
Makkajo‘xori donidan kraxmal, spirt, farmatsevtika sanoatida 
yog‘ va boshqa mahsulotlar olinadi.
Bug‘doy doni. Bugungi kunda yorma sanoatida qattiq va yum- 
shoq bug‘doy donlaridan ham turli yormalar ishlab chiqarilmoqda. 
(74- rasm).
188

B ug‘doy boshoqli ekinlar guruhiga kiradi. Bug‘doy doni oval 
shaklida bo ‘ladi. Uning bo ‘rtiq tomoni orqasi bo‘lib, qarama- qarshi 
tarafi qorni deb ataladi.
Qorin tarafida don soqolchasidan to murtakkacha uzun ariqcha 
(borozdka) tushgan. Donning o‘tkirroq uchida tuklar (soqolcha), 
uning pastki qismida murtak joylashgan.
Qattiq bug‘doy. 1-4 sinflarga boiinadi, ulardan “Roltava” 
va “Artek” yormalari ishlab chiqarishda. Bu navli bug‘doyning 
endosperm qismi yuqori mustahkamlikka ega.
Yumshoq bug‘doylardan oqlangan yirik yorma va oqlangan 
mayda yormalar ishlab chiqariladi.

Download 7,74 Mb.