• 18-jadvaI Don qismlarinig tarkibiy miqdori, %
  • Donning kimyoviy tarkibi
  • Donni saqlash va dastlabki ishlash




    Download 7,74 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet26/159
    Sana11.12.2023
    Hajmi7,74 Mb.
    #115661
    1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   159
    Bog'liq
    Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi. Tursunov S. Muqimov Z. Norinboyev B.

    16- ja d v a l
    100 g b u g ‘doy donida asosiy oziqa m oddalarining miqdori, g
    Bug‘doy doni turlari
    suv
    oqsil
    yog‘
    krax­
    mal
    klet­
    chatka
    Kul
    k.kal.
    Yumshoq kuzgi 
    bug‘doy
    14,0
    11.6
    1,6
    68,7
    2,4
    1,7
    318
    Yumshoq bahorgi 
    bug’doy
    14,0
    12,7
    1,6
    66,6
    3,4
    1,7
    315
    Qattiq bug‘doy
    14,0
    12,9
    1,4
    67,5
    2,3
    1,8
    320
    Jadvalda ko'rsatilgan raqam lar ob-havo va ekiladigan yer tarkibi, 
    agrotexnika ham da bug‘doy donining kim yoviy tarkibiga qarab 
    o ‘zgarishi mumkin.
    62


    0 ‘zbekiston Respublikasi viloyatlarida o ‘stirishga moslashgan 
    « bug‘doylarning ayrim navlari va ulam ing sifatlari jadvalda
    ko'rsatilgan.
    7- jadval
    Mahalliy hug'day navlari va uning sifatlari
    N avlar
    Ekish
    m uddati
    H osildor 
    lik, s/ga
    L000 ta 
    donning 
    vazni. gr
    O qsil, %
    K leykovi 
    na, %
    U m um iy
    non
    yopish
    bahosi,
    ball
    1
    2
    3
    4
    5
    6
    7
    M arvarid
    bahorgi
    21,0-28,0
    38-42
    16,2
    31,5
    4,5
    M arjon
    bahorgi
    4 4 - 6 0
    34, 5
    1 2 - 1 4
    3 2 - 3 4
    4 , 8 - 5 , 0
    K upava
    kuzgi
    4 0 - 4 5
    4 0 - 4 6
    11 - 12,5
    2 6 - 2 8
    4,0
    K roshka
    kuzgi
    4 0 - 5 2
    3 8 - 4 7
    1 1 ,5 - 1 4 ,
    2 5 - 3 1
    4 , 7 - 5
    Sanzar-8
    kuzgi
    4 5 , 4 -
    55,5
    42,5
    1 1 ,2 - 3 ,7
    27
    -
    Chillaki
    kuzgi
    5 0 - 6 5
    4 2 - 4 4
    1 2 - 1 3
    2 4 - 3 0
    4 - 4 , 5
    Enbosh
    kuzgi
    50 - 6 0
    3 9 -4 1
    1 1 , 0 - 1 2
    2 4 - 3 0
    4,7
    K o ‘k b o ‘lak
    kuzgi
    2 0 - 2 5
    4 2 - 4 3
    1 3 - 1 4
    32 - 34
    3,8
    Rolov-
    chanka
    kuzgi
    5 0 - 6 0
    3 8 - 4 3
    11,8
    2 5 - 2 7
    4 - 4 , 5
    To‘kiluvchan m ateriallarning fizik-kimyoviy xususiyatlari bir 
    qancha k o ‘rsatkichlar bilan baholanadi:
    a) donning geom etrik tavsifi;
    b) don m assasining yirikligi va barobarligi; 
    v) natura o g ‘irligi;
    g) zichligi va salm oq hajmi;
    d) 1000 dona donning ogMrligi;
    e) donning oqsil m oddasidan hosil b o ‘lgan kleykovina;
    63


    j) donning makro va m ikroelem entlari va boshqa m oddalardan 
    hosil b o ‘lgan kul modda.
    18-jadvaI
    Don qismlarinig tarkibiy miqdori, %
    D on qism lari
    D onlarni turi
    B u g ‘d o u %
    Jav d ar%
    Endosperm
    M eva q o b ig 'i 
    U ru g ‘ q o b ig 'i 
    A leyron qatlam
    M urtak
    74. 0
    85,0
    4 ,2 ....................6,3
    3 ,1 .................... 4,8
    6 ...................... 0
    10,5
    1,4.................... 3,1
    75. 0
    79,0
    4 . 8
    5,5
    1. 9
    2,8
    10.0 
    13,0
    3 ,4 .............. 4,0
    Jadvaldan k o ‘rinib turibdiki donning eng qim m atbaho qismi — 
    endospermidir, donda endosperm qism i qancha k o ‘p b o ‘lsa, undan 
    shuncha k o ‘p un olinadi.
    Donning kimyoviy tarkibi
    H ar qanday m ahsulotlam i shu jum ladan don va don m ahsu­
    lotlarini kim yoviy tarkibi orqali baholanadi. K im yoviy tarkibiga 
    qarab xomashyoni qanday m aqsadda ishlatilishi aniqlanadi. Bar­
    cha m ahsulotlar kabi don va don mahsulotlarini tarkibi urug‘ 
    ekish davridan tortib saqlash va qayta ishlash davrigacha doimiy 
    nazoratda b o ia d i. U ru g‘lik don va m ahsulotlam i tarkibi noorganik 
    v a organik m oddalardan iborat b o ‘lib, noorganik m odalar suv 
    v a mineral m oddalardan tashkil topgan bo ‘Isa, organik m odalar 
    esa azotli moddalar, uglevodlar, vitaminlar, ferm entlar va boshqa 
    birikm alardan tashkil topgan boMadi.
    Masalan: mineral m oddalardan fosfor (R), magniy (M g), kaliy 
    (K), kalsiy (Sa), natriy (Na), tem ir (Fa), krem niy (Si), oltin gugurt 
    (S), alyum iniy (Al), xlor (Cl) sezilarli darajada b o ‘ladi. M arganets 
    (Mn), rux (Zn), nikel (Ni), kobalt (Co) va boshqa elem entlar ozroq 
    m iqdorda uchraydi.
    Yuqoridagi kim yoviy m oddalar faqat tuzlar shaklida fosfor 
    kislotasi (K ,N R 0 4, K N 2R 0 4, S aN R 0 4 va h.k.) oltin gugurt, xlor 
    kislotasi yoki har xil organik m oddalar tarkibida b o ‘ladi.
    64


    M ineral m oddalam ing tarkibi m iqdoriga qarab uchga b o iin ad i:
    , - M a k ro ;
    - M ikro;
    - U ltrom ikro m oddalarga bo'linadi.
    M akro elem entlarga Ka, Ro, Ca, M g, Cl, Fe, N1, S, Cr % miqdorda 
    ko‘proq b o ‘ladi (10 '1, 10'2).
    M ikro elem entlarga bariy, bor, brom, yod, kobalt, litiy, marganets, 
    mis, m ishyak, svinets, sink, ftor va boshqalar miqdori gramm va 
    m illigram m larda ifodalanadi. (10'3, 10'5).
    U ltrom ikro elem entlarga kadmiy, simob, seziy, selen, radiy, 
    kum ush va oltin m iqdori m illionning bir qismidan % hisobida 
    ifodalanadi.
    Inson organizmi bir kunda 2 0 -3 0 gramm m ineral m oddalam i 
    talab qiladi.
    Masalan: fosfor 1000 - 1500; k a lts iy - 8 0 0 - 1000; k a liy - 2 5 0 0
    - 5000; natriy - 4000 - 6000; m agniy - 300 - 500; krem niy - 1 0 -
    20; te m ir - 1 2 - 1 5 ; mis - 1,5 - 2 ,0 ; yod - 0,1 - 0,2. M g hisobida.
    D on va undan olinadigan mahsulotlar, xususan eng qim m at baho 
    oziq-ovqat m ahsulotlari hisoblanib, inson organizmi uchun kerakli 
    b o ‘lgan mineral m oddalarni o ‘z ichiga oladi. D on tarkibidagi m ineral 
    moddalarni yuqori haroratda kuydirish y o ‘li bilan aniqlanadi. 
    Kuydirish, davlat standart talablariga muvofiq 6 0 0 -1 0 0 0 °C ha­
    roratda olib boriladi.

    Download 7,74 Mb.
    1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   159




    Download 7,74 Mb.
    Pdf ko'rish