MARKAZIY OSIYOGA YAHUDIYLIK DININING

23
Markaziy Osiyoda milodiy IX–X asrlarda yahudiy 
jamoalari ko‘p sonli va erkin bo‘lganlar. Ulardan faqat 
urushga yaroqli bo‘lgan erkaklargina jizya solig‘ini 
to‘laganlar. Yig‘ilgan soliqlarning faqat yarmi davlat xa-
zinasiga topshirilgan, qolgan qismi esa jamoa boshlig‘i 
ixtiyorida qolgan. 
Yahudiylarning Markaziy Osiyoda yashaganliklari-
ga guvohlik beruvchi arxeologik topilmalar ilk bor 
tadqiqotchi tomonidan 1954-yili Turkmanistonning 
Marv va Bayramali shaharlaridan topilgan. Bular 
qadim gi sinagoga qoldiqlari, yahudiy yozuvida yozilgan 
sopol buyumlardir. Topilmalar Yunon-Baqtriya va Par-
fiya davlatlari hukmronlik qilgan miloddan avvalgi II – 
milodiy I asrlarga tegishli bo‘lgan.
IX–X asrlarda Markaziy Osiyoda 
karaimlar 
deb 
atala digan yahudiy sektasi paydo bo‘ladi. Bu oqim ta-
rafdorlari faqat Torani (Tavrotni) tan olar, Talmudni esa 
inkor qilar edilar. Ular mahalliy yahudiylarni 
kashrut
(ruxsat etilgan ovqatlarnigina ye 
yish) qoidasini bu-
zish, yerli aholi bilan aralashib ketish va yahudiy dinini 
bid’atlar bilan buzishda ayblay boshladilar. 
Toshkentdagi Ash­
kenazi sinagogasi 
(1930­yilda yopil­
gan, 1966­yilda 
yer qimirlaganda 
buzilib ketgan).
Karaimlar milliy 
kiyimi.

24
XIII asr boshiga kelib qadimgi yahudiy jamoala-
ri ham inqirozga uchradi. Saqlanib qolgan kam son-
li yahudiylar Buxoro va uning atroflarida yashaganlar. 
Mo‘g‘ullar davrida esa Xorazmda yahudiylarning bir 
shaharda 100 uydan oshiq bo‘lishlari taqiqlangan edi.
Amir Temur va temuriylar davrida Movaroun-
nahr minta qasiga Erondan ko‘pgina yahudiy jamoala-
ri ko‘chi rib keltirilgan. Ularning bir qismi Buxoroda 
yashagan. XVIII asrning boshlarida yahudiylar Eron, 
Afg‘oniston, Xiva, Qo‘qon va Buxoro jamoalariga 
bo‘linib ketdi. 
XIX asrning ikkinchi yarmida Markaziy Osiyo yahu-
diylari Buxoro amirligi hududlarida yashaganliklari tu-
fayli 

Download 2,32 Mb.