133
DUNYOVIYLIK — DAHRIYLIK EMAS
27-§
FAOLLASHTIRISH UCHUN
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
1. Dunyoviy inson deganda kimni tushunasiz? Diniy kishi deganda-chi?
2. Dunyoviy demokratik davlat deganda nimani tushunasiz?
3. O‘zbekistonda davlat va din munosabatlarining asosiy tamoyillari ni-
malardan iborat?
4. Sizningcha, zamonaviy hayot kechiradigan inson dindor bo‘lishi
mumkinmi?
DUNYOVIYLIKNING MOHIYATI
Dunyoviylik deganda barcha
dinlar hamda turli qa-
rashlarni teng hurmat qilish, fuqarolarning dinidan qat’i
nazar qonun oldida tengligi nazarda tutiladi. Dunyoviy tur-
mush tarziga dinning moslashish jarayonini ifodalash va din
bilan siyosatning o‘zaro nisbatini tavsiflash uchun ilmiy ada
-
biyotlarda «seku lyarizatsiya» atamasi keng qo‘llaniladi.
Masalan, O‘zbekiston aholisining ko‘pchilik
qismi
muayyan dinga e’tiqod qiladi. Davlat diniy tashkilotlar-
ga hurmat bilan munosabatda bo‘ladi, ularning qonun
asosida faoliyat yuritishiga va dindorlarning emin-er-
kin e’tiqod qilishlariga sharoit yaratib beradi. Shu bi-
lan birga, uning hech qaysi dinga alohida ustunlik yoki
imtiyoz bermaydigan o‘z
Konstitutsiyasi, qonunchilik
asoslari, davlat ramzlari mavjud.
«Sekulyarizatsiya» so‘zi lotincha «saeculum» so‘zidan olingan
bo‘lib, «dunyoviy» degan ma’noni anglatadi. U davlat va jamiyat
boshqaruvida diniy an’analar o‘rnini dunyoviy qonunchilik tizimi
egallashiga nisbatan ishlatiladi.
Yurib ketayotgan
kishiga otliq,
o‘tirgan kishiga
yurib ketayot
gan, ko‘pchilik
ka ozchilik
salom bersin!
Hadis
134
Din faqatgina diniy aqida va ibodatlarni o‘z ichiga o lish bilan kifoyalanmay,
jamiyatdagi insonlarning o‘zaro hurmat, mehr-shafqat, insoniylik fazilatlari
mezonlarini belgilab kelgan. Shuning uchun ham har qanday dunyoviy davlat-
da jamiyatning birdamligi, o‘zaro ahilligi, jipsligi,
tinchligi va barqarorligini
saqlashda din o‘zining alohida o‘rniga ega.
Faraz qiling, ikki inson ko‘rishganda bir-birlariga «Assalomu alaykum»,
«Va alaykum assalom» deya tinchlik tilaydilar. Bir inson: «Salom so‘zi diniy
mohiyatga ega bo‘lgani uchun dunyoviy kishilar uni ishlatmaydi», deb salom
bermasa yoki alik olmasa, juda xunuk holat bo‘lgan bo‘lar edi.
Diniy manbalarda faqatgina e’tiqod va
ibodat masalalari yoritilmagan, balki
o‘tgan xalqlar hayotidan ibratli hikoyalar ham mujassam. Ularda og‘ir si-
novlarni boshdan kechirgan payg‘ambarlar hayoti, buzg‘unchiliklarga berilgan
xalqlar va ular boshiga jazo sifatida tushgan falokatlar namuna qilib ko‘rsatila-
di. Ularni o‘qib, to‘g‘ri xulosa chiqargan kishi gunohlardan tiyilishga, savobli
ishlarni ko‘proq qilishga harakat qiladi. Bu esa har qanday jamiyatda sog‘lom
ijtimoiy holatning yuzaga kelishiga yordam beradi.
Dunyoviy davlatda xalqning urf-odat, an’ana va
axloqiy qadriyatlari qonun
darajasiga ko‘tarilishi mumkin. Diniy qad riyatlar umuminsoniy qadriyatga,
xalqning ma’naviy mulkiga, axloqiy normalariga aylangan holdagina u davlat
miqyosida ahamiyatga molik bo‘lishi mumkin. Yurtimizda Ramazon va Qur-
bon hayitlarining mamlakat miqyosida dam olish kuni deb e’lon qilinishi shu
kabi milliy va diniy qadriyatlarning uyg‘unlashuviga misol bo‘la oladi.
