|
Ekologiya 11. Rom уоrм ато\. Л tos II кenт z 1: L
|
| bet | 12/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.orgП.ВОВ. EKOLOGIК OМILLAR
2.1 Ekologik omillar klassifikatsiyasi
Organizmlar o'zlari yashaЬ turgan muhitda doimo tuproq, iqlim va Ьiotik, antropologik olimlar tasiriga uchraydi. Tirik organizmlaming individual rivojlanish faoliyatida to'g'ridan-to'g'ri tasir ko'rsatadigan muhit elementlari ekologik omillar deyiladi. ·
Ahiotik omillar-tirik organizmlaming hayot faoliyati va tarqali shiga tasir qiladigan notirik tablat majmuasidir. Bu majmuani jizik, kimyoviy va edafik omillarga Ьo'lish mumkin. Fizik omillarga harorat, havo, suv, tuproq, shamol tezligi, havo namligi, tuproq va Ьoshqalar ki radi. Кimyoviy omillarga muhitning kimyoviy tarkibl-suvning sho'rligi, tuproqniag tarkibl, kislorod miqdori va hokazolar. Edafik yoki tuproq omili tuproq va tog' jinslarining kimyoviy, fizikaviy va mexanik x9ssa larining muvofiqligi unda yashaydigan organizmlar va o'simliklar ildiz tizimiga tasir ko'rsatadi.
Вiotik omi/lar-muhitda yashaydigan organizmlaming hayot-faoli yati, Ьir-Ьirlariga tasiri va ular o'rtasidagi munosabatlaridan iborat. Наг Ьir tirik organizmga uni o'rab turgan boshqa tirik jonzotlarning tasiri turlicha va turli harakterda bo'lishiga aytiladi. Masalan:
Tirik organizmlar Ьir-Ьiriga ozuqa manbai (о' simliklar
hayvonlar, ayrim hayvonlar hayvonlarga ozuqa).
Bir tirik organizm tanasi yoki organlari ikkinchi Ьir organizm uchun ozuqa manbai (kanalar sigir, qo'y, tovuqlarda; shoxlar, tanalar daraxtda, zarpechak va hokozalar parazitlik qilib yashaydi. Ayrim Ьir organizm ikkinchi Ьir organizm ko'payishi uchun sabab bo'ladi. (Asalari yordamida kungaЬoqaming changlanishi). Bir o'simlikning urug'i bosh qa urug' yordamida tarqalishi. Bir organizmning ikki o'simlikka fizik va kimyoviy tasiri. Daraxtning soyasi. ikkinchi tur o'simlikni ojizlantirib qo'yadi. Qalampir va sarimsoq piyoz yaqinida o'sgan o'simlikning kimyoviy tarkiblda albatta o'zgarish Ьo'ladi.
Antropogen omillar-insonning hayot faoliyati jarayonida organik dunyoda boradigan tasiridan iЬorat. Jamiyatning rivojlanishi natijasida
insonning taЬiatga bu yergan tasiri- iqlim o'zgarishi yoki global isish, atrof muhitning ifloslanishi insoniyatni xavfga solmoqda. Bu zararlar
|
| |
