|
Tabliy ekotizimning klassifikatsiyasi
| | bet | 19/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.org3.3 Tabliy ekotizimning klassifikatsiyasi
Ekotizimlar yerning geografik landshaftini tashkil qiluvchi Ьo'lgani uchun tabliy geografik landshaftning ajralmas qismi bo'lib hisoЫanadi. Biosenozlar yerning ustki qismida Ьiosferaning asosiy qismini tashkil qiluvchi Ьiogeosfyerani hosil qiladi.
Landshaft-tabliy geografik majmua bo'lib, o'z ichiga litosferaning
yuqori gorizontlari, relef, iqlim, suv, tuproqlaming o'zaro aloqasini taminlaydi, rivojl·anishda yagona tizim uchun Ьir xil sharoit yaratib byeradi. Kelib chiqishiga qarab, landshaftni ikkiga Ьo'linadi: tabliy va antropogen.
Tabliy landshaftlar inson ishtirokisiz taЬiiy omillar tasirida shakllanadi. Tabliy landshaftlar o'z navbatida 3 ga bo'linadi:
42
taЬiiy landshaft mutloq o'zgarib ketadi. Antropogen landshaftlar o'z navbatida:
-agromadaniy-(qishloq xo'jaligi) bunda qishloq o'simliklarini ekish va Ьog'lar tashkil qilish natijasida yuzaga keladi.
-texnogen-insonning texnogen faoliyati natijasida hosil bo'lgan struktura bo'lib baquvvat texnik vositalardan foydalanish natijasida
tuproq strukturasi buzilishi, unumdorligi pasayishi, atmosferaga zararli gazlaming tashlanishi va boshqalar.
-indшtrial-yirik sanoat majmualari natijasida muhitning o'zga
rishi.
-shahar-(urbanizatsiya) ga xos qurilgan uy-joylar, ko'chalar, istirohat bog'lari va turli komunikatsiyalar.
Landshaft qoЬig'ining asosiy energiya manbai-quyosh nuri bo'lib, u fotosintez borishidagi muhim komponentdir. Shuni aytish kerakki Yerga tushadigan Quyosh energiyasini bori-yo'g'i 2-3% igina fotosintez
jarayonida foydalaniladi. Quyosh nuridan foydalanishni 5% ga etkazilganda olinadigan mahsulotlar miqdori ikki baravarga oshadi.
Quyosh nurini qolgan qismi ablotik muhitga tushadi o'z-o'zidan
to'kilish, fizik-kimyoviy chirish jarayonlarida ishtirok etadi. O'simlik va hayvonot olami tablatdagi kuchli Ьirikma bo'lib ular tabliy muhitga tasir qilib, uni o'zlariga xos holga moslashtiradilar hamda alohida mikroiqlim paydo qiladilar. Turli ekotizimlarda butun planeta bo'ylab mahsuldorlik miqdori turlicha bo'ladi. Mahsuldorlikning o'zgarishi iqlim, oziqlanish maydoni, tuproq, ekologik omillar tasirida boradi.
|
| |
