|
Populyatsiyalar gomeostazi
|
| bet | 22/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.org4.4 Populyatsiyalar gomeostazi
Populyatsiyalarning son va zichligi jihatidan saqlanib turishiga (gomeostaz «gomos»-o'xshash, «statis»-xolat) deyiladi. Turlarning soni o'zgarishi ablotik va antropogen omillarga bog'liq. Doimo asosiy omil bo'lib tug'ilishga tasir qiluvchi omil va guruhlarning ko'chib yurishi uchun xizmat qiladi. Уana Ьir muhim omillardan Ьiri turlaming oziqlanish zahiralari hisoЫanadi. Populyatsiyalar zichligi Ьir darajaga etgandan so'ng ular soni karnayib boradi. Agarda ular soni yanada oshsa sekin-asta zichligi kamaya boshlaydi.
47
r
!
.
►
Populyatsiyalar zichligini , boshqarib turadigan omillar ikkiga bo'linadi: zichlikka bog'liq va bog'liq emas. Zichlikka bog'liq omillar zichlik o'zgarishiga qarab o'zgaradi, bog'liq bo'lmagan omillar zichlik o'zgarishi Ьilan o'zgarmay qoladi yoki doimiy bo'ladi. Birinchi omil Ьiotik bo'lsa, ikkinchisi aЬiotik omil bo'ladi.
Ma'lumki ko'pgina populyatsiyalar o'zlarining sonini boshqarish imkoniga egadir, bunda individ\ar soni oshishini to'xtatishning uchta mexanizmi bor:
-ular sonining oshishi guruhlar o'rtasida tez-tez to'qnashuv paydo bo'lishiga o\ib keladi, natijada tug'ilishning kamayishi va o'lirnning ko'payishiga olib ke\adigan notinch holatlar yuz byeradi;
-zichlikning oshib borishi populyatsiyaning genetik tarkiblda o'zgarish yuz byera boshlaydi va guruhlardagi tez ko'payish to'yib
ovqat emaslik, urug'lanmaslik, turli kasalliklar tufayli organizm kuchsiz\anib tug'ilish kamaya boradi;
-guruhlar majbur bo'lib o'z\ari o'rgangan joydan migratsiya bo'ladilar, noqulay va notanish muhit tasirida o'lim holati ko'payadi.
TaЬiatda hozirgi kunda saqlanib kelayotgan turlar ichida alohida
«yaxshi» va «yomon» tur yo'q, ulaming hammasining ma'lum manoda o'z o'mi Ьоr. Demak ular zarur ekanki, saqlanib qolgan, bugun Ьiologik xilma-xillikni saqlab qqJish masalasi kun tartiblda eng muhim masala hisoЫanadi. TaЬiat genofondidan и yoki bu tuming yo'qolib borishi og'ir oqibatlarga olib keladi. Shuning uchun «Qizil kitob»ga yo'qolib, kamayib va mutloq yo'qolib borayotgan turlar kiritilib ulami saqlab qolish borasida respuЬ\ika taЬiatni muhofaza qilish Davlat qo'mitasi tomonidan qo'riqxonalarga maЫag'lar ajratilib va fidoyi insonlar tomonidan qator ish\ar olib borilmoqda. Ulaming natijalari Ьir qancha o'simlik va hayvon turlari qayta ko'paytirilib, tablatga qaytari\di.
|
| |
