|
Ekotizimning mahsuldorligi
|
| bet | 24/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.org5.2. Ekotizimning mahsuldorligi
Bunda produtsentlarning quyosh nuri yordamida fotosintez jarayonlaming borishi va organik moddalarning hosil bo'lish tezligidir yoki ozuqa sifatida istemol qilinishidir. Produtsentlar tomonidan ma'lum vaqt Ьirligida hosil bo'lgan organik massa Ьirlamchi mahsulot, vaqt Ьirligida konsumentlar massasining oshishi, ikkilamchi mahsulot olish deyiladi. Ekotizimlardagi hamma tirik organizmlar Ьir butun yagona massani hosil qiladi. ,
Har Ьir ozuqa zanjiri, Ьirlamchi va ikkilamchi mahsuldorlikning hosil bo'lish tezligi hamda mahsulotlaming taqsimlanishi turlichadir. Ekotizimlarda Ьirlamchi va ikkilamchi hosildorlikning miqdoriy ko'rsatkichlari mavjud. Bunga hosildorlikpiramidasi qonunideyiladi.
Piramidalaming quyidagi turlari mavjud:
Son piramidasi-organizmlar soni turli darajada aks ettiradi;
Вiomassa piramidasi-tirik organizmlaming massasini ko'rsatadi;
Mahsulot piramidasi-Ьirlarnchi mahsulotning turli ozuqa zanjirlarida o'zgarib borishiga aytiladi;
Son piramidasida o'simliklar soni ulami istemol qiladigan hayvonlarga qaraganda ko'p.
Biomassa piramidasida o'simliklar Ьiomassasi ulami yeydigan hayvonlar Ьiomassasiga qaraganda ko'proq.
Mahsuldorlik piramidasi har Ьir trofa zanjirida hosil bo'lgan
Ьiomassa miqdori o'sha vaqt Ьirligida keyigni ozuqa zanjariga qara ganda ko'p bo'ladi.
Insonlar tomonidan hosil qilingan agrotsenozlar (Ьirlamchi mah
suldorlik resursi) Ьo'lib mahsuloti jamiyat uchun ozuqa zahirasini to'plab byeradi. lkkilamchi mahsuldorlik qishloq xo'jalik hayvonlari va baliqlardan olinadi.
O'simlik va hayvondan olinadigan Ьiomassa miqdorini doimo joylashgan muhit ularni turi, ko'payishi, yetilishini hisobga olgan holda
foydalanish zarur. Уer sharida Ьiologik mahsuldorlik notekis taqsimlan gan, unga zarar yetkazish ekotizimga zarar berish hisoЫanadi yoki
ozuqa zanjirining buzilishiga olib keladi. 1969 yil davlatlar o'rtasidagi xalqaro kelishuvga Ьinoan «Xalqaro Ьiologik Dastur» ish olib boradi.
Iqlimi mo"tadil hududlarda o'simliklaming Ьiomassasi yuqori bo'ladi, buning uchun avalo havo harorati va yog'ingarchilik yetarli
bo'lishi kerak. Tropik va subtropik hududlarda o'simliklar 250-300 sentnyer hosil byersa respuЬlikamiz cho'l va sahrolarida Ьiologik hosil
dorlik 2-20 ts/ga ni tashkil qiladi.
Ekotizimning o'zi o'zini saqlab qolish uchun turli noqulayliklarni yo'qotib tizim barqarorligini saqlab qoladi yoki o'zini Ьoshqaradi. Ekotizim o'zini Ьir qator mexanizmlar asosida ijobly va salЬiy aloqalar
orqali o'zini saqlab qoladi. Masalan populyatsiyada Ьir tur yirtqichning ko'payib ketishi dastlab o'ljaning, keyinchalik uning o'zining kamayib
borishiga olib keladi. Populyatsiya chegaralovchi omillar yordamida yirtqich kamayib boradi.
|
| |
