|
S.3. Biotsenoz tur, tarqalishi va ekologik strukturasi
|
| bet | 25/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.orgS.3. Biotsenoz tur, tarqalishi va ekologik strukturasi
Jamoaning mavjudligi uchun faqatgina turlaming soni emas balki ulaming xilma-xilligi ham lozim, xilma-xillik tablatda Ьiologik xilma xillikni saqlab turadi. Bioxilma-xillik deyilganda ma'lum Ьir chegaradagi turlar va ekotizim tushuniladi. Xilma-xillik turlarning va populyatsiyalaming doimiy holda saqlanishiga imkon byeradi.
51
1
1
Biotsenoz turlar, joylar va ekologik struktura bo'yicha Ьir-Ьiridan farqlanadi.
Tur strukturasi-blotsenoz hosil qiluvchi turlar sonining ular
massasi yoki soniga nisbati:
-Biotsenozning tur strukturasida Ьir tur soni yoki massasi egallagan maydon yoki joyga nisbatan ko'p bo'lishi mumkin.
-Kam uchrashi-ma'lum joyda Ьir tuming soni yoki massasi umumiy soniga qaraganda namuna olish yoki hisob maydonchasidan
aniqlash orqali aniqlanadi.
-Dominantlik darajasi-Ьir tuming ushbu hududdagi jami turlarga nisbati.
Tur xilma-xilligi-ushbu jamoa yoki hududda uchraydigan turlar
soniga aytiladi. Biotsenozlarda turlar soni juda ko'p va kam bo'lishi mumkin. Turlar xilma-xilligi o'simlik yoki hayvon turining yoshiga ham Ьog'liq Ьo'ladi. Turlar yosh bo'lsa tur soni kam bo'ladi, shuningdek, tur soni ekologik omillardan ham kelib chiqadi, o'sish va yashashga sharoit qulay bo'lsa turlar soni ko'p bo'ladi. Tog'lar, sahrolar, sho'r tuproqlarda Ьioxilma-xillik kam bo'ladi.•
Jamoada dominant turlar bo'lib ular son jihatdan ko'p Ьo'lishi, ikkinchi darajali va kam sonli kamyob bo'lishi mumkin. Dominantlar ichida Ьioxilma-xillikni saqlab turuvchi-quruvchi edifikatorlar bo'ladi, bular o'sha joyda mikroklimat hosil qilib turlarning shakllanishi uchun sharoit yaratadi.
Joy blotsenozi- bu turli turga mansub organizmlaming vyertikal yoki gorizontal joylashishidir. Joy strukturasi eng avvalo o'simliklar
Ьiotsenozida yaqqol ko'rinadi. Biotsenozning vyertikal strukturasida yaruslar bo'yicha joylanishni ko'rish mumkin, gorizontal Ьiotsenozda rangbaranglik yoki mozaikani ko'rish mumkin. Bu yerda uchraydigan o'simliklar ichida dub, lipa, chinor Ьirinchi darajali bo'lsa, olma, nok,
do'lana, pastda ikkinchi darajalilar, qorag'at, yovvoyi bodomcha va
boshqa butalar, so'ng chalabuta va baland bo'yli o'tlar uchinchi darajalilarga kiradi.
Ekologik strukturasi-turli ekologik guruhlarga kiruvchi organizm laming o'zaro nisbatidir. Ekologik strukturasi o'xshash Ьiotsenozlar turli tur tarkiЬiga ega bo'lishi mumkin.
Yashash joyi-bu populyatsiyalaming yashaydigan quruqlikda yoki
suvdagi hududi yoki akvatoriyasi hisoЫanadi. Tuming yashash joyi uning ekologik nishasi tarkibldir. Jamoaning yashab oziqlanadigan joyiga blota deyiladi.
|
| |
