O‘chirilgan tarmoq ayirgichlarida ish olib borilganda, ulardagi yerga ulagich
pichoqlarini borligidan qat‘iy nazar, ayirgichlardan chiqib ketayotgan elektr uzatish
simlariga, ish jarayonida ayirgichlarni o‘chirib-yoqqanda shikastlanmaydigan qilib
qo‘shimcha yerga ulagich apparati o‘rnatilishi shart.
Elektr uskunalarning yerga ulangan tok o‘tkazuvchi qismi kuchlanish ostida
qolgan tok o‘tkazuvchi qismidan ko‘zga ko‘rinadigan qilib,
uzilgan joy bilan
ajratilishi shart.
O‘rnatilgan yerga ulagichlar bevosita ish bajarilayotgan tok o‘tkazuvchi qism-
lardan o‘chirilgan o‘chirgichlar, ajratgichlar, bo‘lgichlar, ayirgichlar, olib qo‘yilgan
saqlagichlar, olib tashlangan shina va simlar orqali ajratilgan bo‘lishi mumkin.
Agar boshqa kuchlanish ostidagi elektr uskunalari elektr maydoni ta‘sirida ish
joyida kuchlanish (potensial) hosil qilishi mumkin bo‘lsa, bevosita ish
joyiga
qo‘shimcha yerga ulagich qo‘yilishi shart. Ko‘chma yerga ulagichlar tok o‘tkazuvchi
qismlarning bo‘yoqlaridan tozalangan joylariga qo‘yilishi kerak.
1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskunalarining
umumiy shinalari
(izolyasiyali simlardan qilingan shinalardan tashqari), hamda shchitlarida ish olib
borilganda, ushbu uskunalardan kuchlanish olinishi va yerga ulanishi shart. Bu
taqsimlovchi elektr uskunalarning ulamalariga ulangan elektr tarmoqlariga, shchitlar
yig‘imlariga va ularga ulangan jihozlariga yerga ulagichni o‘rnatish
kerakligini
hamda mumkinligini naryad beruvchi yoki farmoyish beruvchi aniqlaydi.
Ishni bajarish xusussiyati (izolyasiya qarshiligini o‘lchash va h.k.) talab qilgan
taqdirdagina, ish joyini tayyorlashda qo‘yilgan yerga ulagichni vaqtinchalik olib
qo‘yishga ruxsat beriladi. Yerga ulagichni vaqtinchalik olish va qayta o‘z joyiga
qo‘yishni navbatchi, tezkor-ta‘mirlash xodimi yoki naryad beruvchi ko‘rsatmasi bilan
ishboshi amalga oshiradi.
Yerga ulagichni vaqtinchalik olishga va uni ish bajaruvchi tomonidan amalga
oshirilishini naryadning
«Alohida ko‘rsatmalar» satriga yozib, qayerda va nima
maqsadda yerga ulagich olinishi kerakligi qayd qilinishi shart.
Elektr uskunalarida yerga ulagichni o‘rnatilishi xavfli yoki o‘rnatishning iloji
bo‘lmagan qurilmalarida (masalan, ayrim taqsimlovchi yashiklarda,
komplekt taqsim-
lovchi elektr uskunalarining ayrim turlarida, fazalari vertikal joylashgan taqsimlovchi
shchitlarda), ish joyini tayyorlashda yerga ulagichni qo‘ymasdan ajratgich pichoq-
lariga dielektrik qo‘lqop kiygizish yoki kommutatsion apparatlarining kontaktlari
orasiga izolyasion qoplagich (nakladka) qo‘yish mumkin.
1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskunalarida yerga ulagichni qo‘yish
va olish III guruhga ega bo‘lgan bir navbatchi yoki tezkor-ta‘mirlash xodimiga ruxsat
etiladi.
1000 V va undan yuqori kuchlanishli elektr uskunalarida:
- ko‘chma yerga ulagichlarni o‘rnatishni ikki kishi bajarishi shart:
biri IV
guruhli (navbatchi yoki tezkor-ta‘mirlash xodimlaridan) va boshqasi III guruhli;
- III guruhli ishchi ta’mirlash xodimlaridan bo‘lishi mumkin, iste‘molchilar
ulamasiga yerga ulagichni o‘rnatish iste‘molchi xodimlari qatnashuvida bajariladi;
- uzoqda joylashgan podstansiyalarda ma‘muriy-texnik
xodimlarning yoki
dispetcherning ruxsati bilan, asosiy sxemalarda yerga ulagichni o‘rnatishda ikkinchi
xodim sifatida III guruhli iste‘molchi xodimi ishlashiga ruxsat beriladi;
- yerga ulagich pichoqlarini IV guruhga ega bo‘lgan navbatchi yoki tezkor-
ta‘mirlash xodimlaridan bir kishi ulashi mumkin;
11
