tezkor toki va aralash sxemalarida qo‘llaniladi.
Himoyalovchi
yerga ulagich, bu kuchlanish ostida qolishi mumkin bo‘lgan
metalli tok yurmaydigan qismlarni oldindan yerga ulab qo‘yishdir (
27-rasm).
27-rasm. Yerga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ikki martta ulanish sxemasi
Yerga ulagich qurilmasini himoya negizida tegib ketish kuchlanishini pasay-
tirish mumkin (kuchlanish, tok yurmaydigan qismlarga o‘tib ketgan holatida), bunda
yerga ulagich qurilmasi kichik qarshiligi, hamda uskunani atrofdagi potensiallarini
ko‘tarish hisobiga.
Izolyasiya shikastlangan sababli kuchlanish ostida qolishi mumkin bo‘lgan tok
o‘tkazuvchi qismlar, elektr mashinalarini qobiqlari, transformatorlar, elektr apparat-
lari, yoritgichlar, taqsimlovchi shitlar, korpuslar, shkaflar, metalli kabel konstruksiya-
lari, birlashtiruvchi muftalar, elektr o‘tkazgichlarni quvurlari va boshqa tok o‘tkazuv-
chan tok yurmaydigan qismlarni yerga ulab qo‘yiladi.
Normal rejimda, motorning izolyasiyasi ishdan chiqmagan holda, motorlarning
korpusida hech qanday potensial bo‘lmaydi, shuning uchun ularga tegish xavfli emas.
Istalgan motorning izolyasiyasi shikastlanganda, yerga yoyilib ketish toki
I
yer
yerga ulagich qurilmasi orqali yerning ustida potensial bo‘yicha taqsimlanadi. Yerga
ulash qurilmasida kuchlanish hosil bo‘ladi
:
,
V
(6)
bu yerda:
I
yer
– yerga
ulanib qolish toki,
A;
R
yer
- yerga ulagich qarshiligi,
Om;
Yerga ulagich chizig‘ining kuchlanish tushuvini
hisobga olmagan holda,
barcha yerga ulangan korpuslar
U kuchlanish ostida qoladi deb hisoblash mumkin.
Motorning qobiqqa
tegib ketish natijasida, inson potensial farqiga tushib
qoladi
.
,
V
(7)
bu yerda:
φ
1
;
φ
2
- inson turgan nuqtalardagi potensiallari.
Tegib ketish kuchlanishlari
U
tk
kamaytirishni konturli yerga ulagichlar hisobiga
potensiallar ayirmasini kamaytirish mumkin.
Yer sathi izolyasiya shikastlanishi natijasida potensiallar yoyilish bo‘yicha
taqsimlanadi.
Qadamli kuchlanish, bir vaqtning o‘zida inson oyoqlari tegib ketgan yerning
ikki nuqtasi orasidagi kuchlanish tushuniladi (
28-rasm).
