|
Rasm. Xitoyning YAnzi daryosidagi umumiy quvvati 22,4 GVt ni tashkil etuvchi “Uch g‘or” GESi
|
| bet | 15/71 | | Sana | 18.01.2024 | | Hajmi | 3,27 Mb. | | #140050 |
Bog'liq Ma\'ruzalar matni-20213.8.Rasm. Xitoyning YAnzi daryosidagi umumiy quvvati 22,4 GVt ni tashkil etuvchi “Uch g‘or” GESi.
Dunyodagi gidrovlik energiyaning iqtisodiy potensiali 8100 TVt.s ga baholanadi. Barcha gidrostansiyalarning o‘rnatilgan quvvati 669 TVt ni tashkil etadi, ishlab chiqariladigan elektr energiya esa-2691 TV.s.ni tashkil etadi. SHunday qilib, iqtisodiy potensial 33%ga ishlatiladi. Kichik gidroenergetikadagi dunyo bo‘yicha etakchi Xitoy hisoblanib, u erda 1950 yildan 1996yilgacha kichik GESlarning umumiy quvvati 5,9 dan 19200 MVt gacha o‘sdi. YAqin o‘n yillikda Xitoyda yiliga 100 MVt gacha kiritgan rivojlantirilmoqda. Hindistonda 1998 yil yakunida kichik GESlar (3 MVt gacha birlamchi quvvatli)ning o‘rnatilgan quvvati 173 MVt ni tashkil etgan; qurilish bosqichida umumiy quvvati 188 MVt bo‘lgan GESlar mavjud. Qurilish joylari yana umumiy loyihaviy atrofida aniqlangan. Bir qator Evropa davlatlari shu qatori, Avstraliya ,Fenlyandiya, SHvetsiya va boshqa davlatlardagi kichik GESlar samarali ishlayapti.
Energiya resurslari narxlarini umumiy oshirish kichik va o‘rtacha GESlar elektr energiyasini raqobatbardoshligi uchun zamin yaratadi. Tajribalarning ko‘rsatishicha mikroGESlarning turli ko‘rinishlari (engli, engsiz, tirgakli va h.q.)dan foydalanish samaradorligini ko‘rsatadi. Suv oqimlari energiyasidan kompleksli foydalanish mutloq energiya iste’mol qilish kattaligi bo‘yicha kam quvvatli, lekin shulab chiqarish natijalari bo‘yicha juda samarali chiqarilgan iste’molchilarni energiya bilan ta’minlash muammosini echishga yordam beradi. Bu avvalambor, aholi punktlari va haydaladigan yaylovlarning tog‘oldi tumanlaridagi taalluqli. Markazlashgan energiya ta’minoti tumanlarida, lokal avtonom energiya manbalaridan foydalanish energetik bozorning raqobatchi muhitni yaratishiga imkon beradi. Kichik va o‘rta suv oqimlari energiyasi bilan birga, bunday raqobatda noan’anaviy energiya manbalari (shamol, quyosh, biogaz energiyasi) ham qatnashishi mumkin. Dastlabki hisoblar buyicha kichik va o‘rtacha suv oqimlari, mahalliy va noan’anaviy energiya manbalari potensiali mutloq qiymati bo‘yicha birlamchi energiyadan umumiy foydalanishdan 1 dan 1,5% gacha tashkil etadi. Undan ijtimoiy samarasi, kichik va o‘rta biznes uchun muhitni yaratish, respublikaning cheka tumanlaridagi yashash sharoitlari qulayligi oshirish uchun natijasida yuqoriroq o‘lchanmaydi.
O‘zbekistonning tabiiy er to‘zilishi va relefidan kelib chiqqan holda asosan gidroelektr stansiyalar qurilgan. SHuningdek, togli va togoldi xududlarda kichik daryolarning tabiiy suv oqimi kuchidan foydalanib, usha xududlarnini elektr energiya bilan ta’minlash uchun uncha katta quvvatli bulmagan kichik gidroelektr stansiyalarni qurish iqtisodiy jihatdan ma’qul bo‘lgani sababli amaliyotga kirib bormoqda. GES larning boshqa turdagi elektr stansiyalardan asosiy afzalligi shundaki, bu elektr stansiyalarda doimo tiklanib turuvshi energetik resurs – suvdan foydalaniladi.
O‘zbekiston sharoitida GES larni qurishda suvning ma’lum bosim kushini hosil qilish va shuningdek suv ta’minotinig o‘zluksizligini ta’minlash maqsadida barpo etiladigan sun’iy suv omborlari qishloq xujaligida ekinzorlarni sugorishda kafolatlangan suv ta’minoti bo‘lishini ham ta’minlaydi.
Respublikada energetikaning ravnaqi Toshkent shahri yaqinida joylashgan Bo‘zsuv GES i qurilishidan boshlangan. Kuvvati 4 ming kVt bo‘lgan bu stansiya 1926 yilning may oyida ishga tushirilgan edi.
1-rasmda Bo‘zsuv GESning umumiy ko‘rinishi va elektr energiya ishlab chiqaruvchi generatorlari joylashtirilgan zalning umumiy ko‘rinishi tasvirlangan.
|
| |
