|
Elektr yordamida tola hosil qilish tarixiBog'liq FarPI Azimjon ELEKTR YORDAMIDA TOLA HOSIL QILISH JARAYONLARI elektronika mustaqil ish, РИВОЯТЛАРНИНГ САНЪАТ АСАРЛАРИДАГИ ТУТГАН УРНИ ВА, kengash, Taqriz, ОЛДИ СОТДИ ШАРТНОМА 1235Elektr yordamida tola hosil qilish tarixi
Elektr yordamida tola hosil qilish qadimgi usuli hisoblanadi. Bu birinchi marta 1897 yilda
kuzatilgan Reyley tomonidan, Zeleny 1914 yilda elektrni loyihalash bo'yicha batafsil o'rgangan,
va 1934 yilda Formallar tomonidan patentlangan. Shundan so’ng dastlab Taylor 1969 yilda
elektr yordamida moddalarni harakatga keltiruvchi reaktivlarda tola hosil qilishning poydevorini
qo'ydi[6,7]. "Elektrostatik yigirish" so'zidan kelib chiqqan "elektrospinning" atamasi ya’ni elektr
yordamida tola hosil qilish nisbatan yaqinda 1994 yildan ishlatila boshlagan, ammo uning kelib
chiqishi bundan 60 yil oldin kuzatilgan[8,910]. 1934-1944 yillarda Formhals elektrostatik kuch
yordamida polimer filamentlarini ishlab chiqarish bo'yicha eksperimental o'rnatishni tavsiflovchi
bir qator patentlarni nashr etdi. Elektr yordamida tola hosil qilishning birinchi patenti AQShda
Patent raqami: 2116942 to'qimachilik iplarini to'qish uchun berilgan va 57 kv kuchlanishli
sellyuloza atsetatini elektr yordamida yigirish uchun atseton va etilen glikolning monometil
efirlarini erituvchi sifatida ishlatgan. Bu jarayon 1934 yilda Antonin Formallar tomonidan
patentlangan va keyinchalik tegishli patentlar 1938, 1939 va 1940 yillarda AQSh Patentsiyalari
2116942, 2160962 va 2187306 berilgan. Formalning yigirish jarayoni an'anaviy ipni yigirish
barabanidagi kabi iplarni cho'zilgan holatda to'plash uchun harakatlanadigan ip yig'ish
moslamasidan iborat. So'nggi 60 yil ichida elektr yordamida tola hosil qilish, polimer eritmalari
uchun 50 ga yaqin patent topshirildi[11,12]. Shundan so'ng, Drozin (1955) bir qator
suyuqliklarning yuqori elektr potentsiali ostida aerozollarga tarqalishini o'rganib chiqdi va
Simons (1966) ulkan yupqa va juda yengil bo'lgan turli xil naqshlarga ega bo'lgan noto'qima
matolarni ishlab chiqarish uchun mo’ljallangan elektr yigirish jihozini patentladi[13,14]. 1971
yilda Baumgarten 0,05-1,1 µm diametrli oralig'ida akril tolalarni elektr yordamida hosil qilish
apparatini yaratdi[15,16]. 1980-yillardan boshlab va so'nggi yillarda elektr yordamida tola hosil
jarayoni ko'proq e'tiborni o'ziga jalb qilyapti, chunki nanotexnologiyalarga bo'lgan qiziqish katta
bo'lganligi sababli, ultrafen tolalari yoki submikron yoki nanometrgacha bo'lgan turli xil
polimerlarning tolali tuzilmalari ushbu jarayon yordamida osongina to'qilishi mumkin[17].
Elektr yordamida tola hosil qilish jarayonining ommaviylashayotganligi butun dunyo bo'ylab
200 dan ortiq universitetlar va ilmiy-tadqiqot institutlari ushbu jarayonda va unda ishlab
chiqariladigan tolaning turli jihatlarini o'rganayotganligi, shuningdek so'nggi yillarda elektr
yordamida tola hosil qilish asosidagi buyurtmalar uchun patentlar soni ortib borayotganligi bilan
izohlash mumkin. “ESpin Technologies”, “NanoTechnics” va “KATO Tech” kabi ba'zi
kompaniyalar elektr yordamida tola hosil qilishni taklif etayotgan noyob afzalliklaridan foyda
olish bilan faol shug'ullanmoqdalar, Donaldson Company va Freudenberg kabi kompaniyalar bu
jarayonni so'nggi yigirma yil davomida o'zlarining havo filtrlash mahsulotlarida ishlatishmoqda.
|
| |
