KIRXGOF QOIDALARI
Amalda murakkab tarmoqlangan zanjirlar bilan ishlashga to‘g‘ri keladi. 3 - rasmda shunday tarmoqlangan zanjir tasvirlangan.
3 - rasm. Murakkab elektr zanjirida o‘tkazgichlarning tutashish nuqtalari
Bu zanjirda 7 ta zanjir qismlari va beshta A, B, C, D, F tarmoqlanish tugunlari mavjud bo‘lib, bu nuqtalarda 3 tagacha o‘tkazgichlar (simlar) tutashadi. Zanjirning 7 ta qismlari tarkibida r1, r2,……r7 qarshiliklar va 1, 2,........7 manbalar mavjuddir.
Zanjirning barcha qismlarida tok kuchini hisoblashga harakat qilamiz. Tarmoqlanish tugunlaridan 7 - sini olamiz. Bu nuqtada i3, i4, i7 toklar oqadigan 3, 4 va 7 zanjirning qismlari tutashadi. 7 - nuqtaga keluvchi i3 tokning ishorasini musbat, nuqtadan tarqaluvchi i4 va i7 toklar ishorasini manfiy, deb hisoblaymiz.
Birlik vaqt ichida 7 – tugunga keluvchi zaryadlar miqdori yuqorida keltirilgan toklarning algebraik yig‘indisiga tengdir i3 - i4 - i7. Agarda zanjirda toklar doimiy bo‘lsa, natijaviy tok nolga teng bo‘ladi, chunki, aks holda kuzatilayotgan nuqta potensiali vaqt bo‘yicha o‘zgargan bo‘lar edi. Bu qoida zanjirning barcha tarmoqlanish nuqtalariga taalluqlidir.
Shu sababli, elektr zanjirning tuguniga keluvchi toklarning algebraik yig‘indisi tugundan chiquvchi toklarning algebraik yig‘indisiga teng bo‘ladi va shu nuqtadagi natijaviy tok qiymati nolga teng bo‘ladi:
(7.13)
Bu ifoda Kirxgofning birinchi qoidasi deb ataladi.
Murakkab elektr zanjirning A B C F A yopiq konturini olamiz. Uning alohida qismlariga zanjirning bir qismi uchun Om qonunini qo‘llaymiz. U holda A va B nuqtalar potensiallar farqi uchun quyidagiga ega bo‘lamiz:
Zanjirning boshqa qismlariga ham qo‘llasak:
Bu tengliklarni hadma-had qo‘shsak, chap tarafdagi hadlar yig‘indisi nolga teng bo‘ladi va quyidagi ifodaga ega bo‘lamiz:
Elektr zanjirning istalgan yopiq konturi uchun shunday munosabat doimo o‘rinlidir:
(7.14)
Bu Kirxgofning ikkinchi qoidasi deb ataladi va uni shunday ta’riflash mumkin: tarmoqlangan elektr zanjirning ixtiyoriy yopiq konturi qismlaridagi tok kuchlarining mos ravishda qarshiliklarga ko‘paytmalarining algebraik yig‘indisi, shu konturdagi EYKlarning algebraik yig‘indisiga tengdir.
Nazorat savollari:
Om, Joul-Lens qonunlarini integrall va differensial ko’rinishi?
Metallarning klassik elektron nazariyasi va uning asosida Om va Joul-Lens qonunlarini keltirib chiqaring?
Kirxgof qonunlarini tushintirib bering.
Tok deb nimaga aytiladi?
Tok kuchi deb nimaga aytiladi?
Elektr yurituvchi kuchni tushintiring.
Tok manbalariga misollar keltiring.
|
