|
- rasm. Vodorod atomi dipolining tashqi elektrostatik maydonda deformatsiyasi
|
| bet | 8/14 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 387,21 Kb. | | #230570 |
Bog'liq Fizika fanidan ma\'ruza-44 - rasm. Vodorod atomi dipolining tashqi elektrostatik maydonda deformatsiyasi
va (6.32)
munosabatlarga ega bo‘lamiz.
Demak, induksiyalangan dipolning yelkasi quyidagiga teng bo‘ladi:
(6.33)
va shu dipolning elektr momenti quyidagicha ifodalash mumkin:
(6.34)
Agar (9.1) – ifodadagi ni (9.4) – ifodaga qo‘yilsa, dipolning elektr momenti quyidagi ko‘rinishni oladi:
,
yoki
(6.35)
Buni vektor ko‘rinishda quyidagicha ifodalash mumkin:
(6.36)
Agar atomning xajmini ga teng deb olsak
ga ega bo‘lamiz.
– proporsionallik koeffitsiyenti bo‘lib, unga atomning qutblanuvchanligi deyiladi.
(6.37)
Demak, atomning qutblanuvchanligi uning uchlangan hajmiga teng bo‘lgan fizik kattalikdir.
Endi faraz qilaylik, bir jinsli ( ) tashqi elektrostatik maydonga dielektrikning qutbli molekulasi joylashtirilgan bo‘lsin (5 - rasm). Qutbli dipolning elektr momentining vektori tashqi maydon kuchlanganligi vektori bilan burchak hosil qilsin.
Dipolga quyidagi
va (6.38)
5 - rasm. Tashqi elektrostatik maydonda dipolga ta’sir etuvchi kuchlar
juft kuchlar ta’sir qiladi. Bu juft kuchlarning momenti ning son qiymati quyidagiga teng bo‘ladi
(6.39)
vektor ko‘rinishda esa
(6.40)
bilan ifodalanadi.
vektor va vektorlar yotgan tekislikka perpendikulyar bo‘lib, soat milining yo‘nalishi bilan mos tushadi.
Juft kuchlar momenti , dipolning elektr momenti tashqi elektrostatik maydon kuchlanganligining vektori bilan mos tushguncha ta’sir qiladi.
Dipolning elektrostatik maydon bo‘ylab burilishi dipolli qutblanish yoki oriyentatsiyaviy qutblanish deb ataladi.
Agar dipol bir jinsli bo‘lmagan elektrostatik maydonga kiritilsa, +q zaryad atrofida , -q zaryad atrofida maydon kuchlanganliklari ta’sir qiladi.
Juft kuchlar yig‘indisi quyidagiga teng bo‘ladi.
(6.41)
dipolning yelkasi l bo‘yicha, o‘rtacha maydon kuchlanganligidir, ya’ni
(6.42)
demak,
(6.43)
Skalyar ko‘rinishda esa,
ga tengdir. (9.13) – ifodani quyidagicha ifodalashimiz mumkin
(6.44)
Dielektrikning qutblanganlik darajasini xarakterlash uchun, qutblanish vektori deb ataluvchi fizik kattalik tushunchasi kiritiladi.
Qutblanish vektori deb, dielektrikning bir birlik hajmidagi barcha dipollar elektr momentlarining vektor yig‘indisiga miqdor jihatdan teng bo‘lgan fizik kattalikka aytiladi, ya’ni V elementar hajmdagi n ta dipolning elektr momentlari yig‘indisini V hajmga bo‘lgan nisbatiga teng
(6.45)
bunda – qutblangan i - molekulaning elektr momenti.
|
| |
