63
II bob.
ELEKTR O‘LCHASHLAR.
II bob. 4-mavzu.
METROLOGIYA VA ELEKTR O’LCHASHLAR HAQIDA UMUMIY MA’LUMOTLAR.
Reja:
4.1. Umumiy ma’lumotlar.
4.2. Metrologiyaning aksiomalari va asosiy postulatlari.
4.3. O‘lchash xatoliklari va o‘lchash natijalarini tahlil etish.
4.4. Elektr o’lchashlar haqida.
4.1 Umumiy ma’lumotlar.
Ma’lumki, o`lchovshunoslik, o`lchov vositalari va usullarini yaratishda
va ularning rivojlanishida
ayniqsa Sharq, xususan Markaziy Osiyo olimlarining hissasi katta bo`lgan.
Masalan, VIII – XI asrlarda yashab ijod qilgan vatandoshlarimizdan
Al-Xorazmiy, Ahmad Al-
Farg`oniy,
Abu Ali Ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy va Mirzo Ulug`bek
kabi buyuk olimlarimiz
o`lchovshunoslik va o`lchov birliklarga oid bir qancha asarlar yozib qoldirishgan.
Buyuk alloma Al–Xorazmiyning (783 - 850) “O`lchashlar haqida”
risolasida uzunlik, yuza,
hajmlarni hisoblash va o`lchash usullarini amalda qanday qo`llash haqida ma`lumotlar keltirilgan.
Uning “Quyosh to'g'risida”gi risolasida vaqtni aniq o'lchachga katta ahamiyat qaratilgan.
Vatandoshlarimizdan yana biri Axmad al-Farg'oniy (taxminan 798 - 865) dunyoda birinchi bo'lib
861 – yilda Nil daryosi sathini o'lchaydigan asbobni kashf qilgan. Uning bu kashfiyoti o`sha davrda juda
katta ahamiyatga ega bo`lib, daryo suvi sathini o'lchash natijasida qishloq xo`jalik ekinlarining u yoki bu
turini ekish bo'yicha tavsiyalar berilar, ya'ni suv sathi maxsus belgidan past bo'lganda o'rtacha suv
talab
qiladigan o'simliklar va belgidan yuqori bo'lganda ko'p suv talab qiladigan ekinlar
ekish tavsiya
etilgan.
Rossiya olimi D.I. Mendeleyev o`lchashlar haqida “Har qanday fan o`lchashdan boshlanadi” degan
ta`rifi bilan o`lchashning fan va texnika taraqqiyotida qanday
ahamiyatga ega ekanligini
ko'rsatgan[16,17].
