41
Marketing konsepsiyasiga yangicha yondoshish - bozorning strategik
segmentidan tashkilotlarning potensial mijozlari yig‘indisidan
- maqsadli guruhlar
deb ataluvchilar bilan uzviy aloqalarga asoslanadi. Bozorni tatqiq qilish orqali
iste’molchilarni bir xil guruhga ajratish va strategik segmentlarni aniqlab, mavjud va
potensial mijozlar bilan keyingi aloqalarda korxonaning mavjud vositalarni tejaydi va
yuqori natijaga erishishga imkoniyat beradi.
Ma’lumki, marketing evolyusiyasida ishlab chiqarish, tovar, sotish, ijtimoiy-
axloqiy, o‘zaro aloqa konsepsiyalari kabi bosqichlarni kuzatish mumkin.
Iste’molchiga yo‘naltirilgan marketing konsepsiyasi – biznesga mo‘ljal olishni
amalga oshirishdan iborat. G. Assel marketing konsepsiyasini rivoji ketma-ketligini
quyidagicha ifodalagan: 1990 yillarda ishlab chiqarish konsepsiyasi, 1930
yillardan
sotish konsepsiyasi, 1950 yillardan iste’mol konsepsiyasi, 1970 yillardan raqobat
konsepsiyasi, 1980 yillardan hozirgi kungacha strategik marketing konsepsiyasi
evolyusiyasi davom etmoqda.
Korxonaning marketing konsepsiyasi - marketing kompleksini ishlab chiqish
asosida hayotga tatbiq etiladi. Marketing usullari korxonalarda foyda olishga mo‘ljal
shaklida qo‘llaniladi va yaqin vaqtlargacha marketing bu soha deb yuritilar edi.
Hozirgi vaqtda marketingni qo‘llanilish sohasi ahamiyatli
ravishda kengaydi va uni
nodavlat, notijorat tashkilotlari faol ishlatilmoqda. Marketing sohasi bugun tijorat
faoliyati bilan chegaralanib qolmay, balki ijtimoiy tashkilotlarda ham marketing
tadqiqotlarini o‘tkazib bormoqda.
Respublikamizda ijtimoiy sohalarni rivojlantirishda marketingni o‘rni kun sayin
ortib bormoqda.
Marketing nazariyasi va amaliyoti bozorni o‘rganish vositasi sifatida ko‘plab
korxona va tashkilotlarda qo‘llaniladi. Evropa mamlakatlari va AQSH
iqtisodiyotida band bo‘lgan jami aholining 25 - 33 foizi marketing faoliyati bilan
bog‘liq. Rossiya korxonalarida o‘tkazilgan tadqiqotlar
natijasi shundan dalolat
beradiki, oxirgi yillarda ularning 70 foizdan ortig‘i marketolog mutaxassislarga
muhtojdir.
42
Marketing faoliyat sohasi sifatida, karera uchun qiziqarli va istiqbolli
imkoniyatlarni keng tanlovini taklif etadi. Bular qatoriga sotuv, reklama, o‘rov
dizayni, logistika,
marketing tadqiqoti, tovar ishlab chiqarish, ulgurji va chakana
savdo ixtisosliklari kiradi. Marketing yangiliklari siyosiy, madaniy, ijtimoiy
sohalarda muvaffaqiyatli ishlatilishi mumkin.
Marketing hozirgi to‘yingan bozor sharoitida iste’molchi nimalar hohlashini
aniq bilmaydi. Muammo, iste’molchilar va ishlab chiqaruvchilarni
qondirishga
qaratilgan muqobil yondashuvlarni va oqibatda taklif bilan to‘yinganlik sharoitlarida
yangi marketing usullarini aniqlashdan iborat. Buning uchun yuzaga kelgan vaziyatda
ehtimol tutilgan marketing usullarini aniqlash, funksional yondashuvlarning o‘zaro
aloqalarini ko‘rsatish, qadriyatlar marketingi yondashuvidan foydalanish orqali
muammolarning mavjud echimlarini tahlil qilish zarur.
Bozorga tezroq kirib borish natijasida hozirgi paytda ustunlik qilayotgan
marketingning bir qismi hisoblangan marketing innovatsiyalarini ham qayd etish
joizdir. XXI asr marketologlari marketing konsepsiyasini an’anaviy tamoyillari bilan
chegaralanmagan yondoshuvni qo‘proq qabul qiladi.
Shu o‘rinda marketing innovatsiyalaridan biri hisoblangan xolistik marketing
konsepsiyasi alohida o‘ringa ega. Ushbu marketing konsepsiyasi o‘zaro bog‘liqlik va
uning chora-tadbirlarini kengligini hamda jarayonlarini
hisobga olgan holda
rejalashtirish, marketing dasturini ishlab chiqish va tatbiq etishga asoslanadi.
Xolistik marketing – marketing faoliyatida kengaytirilgan, integratsiyalashgan
yondoshuv zarurligi muhim ekanligini ifodalaydi. SHunday qilib, xolistik marketing
– marketing faoliyatini murakkabligi va turli xil imkoniyatlarni muvozanatlashtirish
va tan olish bo‘yicha yondoshuvdir. Xolistik marketing 4 ta: marketingni o‘zaro
munosabati, integratsiyalashgan marketing, ichki marketing va ijtimoiy-javobgar
marketing konsepsiyalarini o‘z ichiga oladi (2.5- rasm ).
