47
Bunda milliy innovatsion tizimning bir segmenti sifatida funksional-to‘laqonli
innovatsion infratuzilma (texnoparklar, biznes-inkubatorlar, innovatsion-texnologik
markazlar, texnologiyalar transferi markazlari, venchur fondlari, intellektual mulk
birjalari, marketing markazlari, ilmiy-texnik rivojlanish markazlari) yaratish zarur.
Texnik jihozlanishi va kadrlar tarkibi bo‘yicha raqobatbardosh ilmiy-texnik
mahsulot va texnologiyalar ishlab
chiqish va tijoratlashtirish, ularni ichki va tashqi
bozorlarda amalga oshirishni ta’minlay oladigan, innovatsion sohaning amaldagi va
sifat jihatidan yangi sub’ektlarini yaratish va qo‘llab-quvvatlash ko‘zda tutilishi
zarur.
Iqtisodiy
jihatdan
rivojlangan
mamlakatlarda
yangi
mahsulotlar
va
texnologiyalarni ishlab chiqish bitta (yoki bir necha) firmalar miqyosiga
jamlangandir. Innovatsiyalarga yo‘naltirilmagan korxonalarni yangi dinamik muhitga
kirishida, tabiiyki, ma’lum bir mojarolar yuzaga keladi. Ushbu mojarolar yoki doimo
tezkor tarzda real sharoitlarga moslashishni, yoki kelgusi o‘zgarishlarni
prognozlashtirish imkonini beruvchi o‘ziga xos boshqarish mexanizmlarini
shakllantirish va ularga muqobil bo‘lgan harakat usullarini ya’ni,
innovatsiyalarni
boshqarish mexanizmlarini ishlab chiqish zaruriyatini keltirib chiqaradi.
Yangi texnologiyalarning rivojlanishi va ularning asosida tamomila yangi tovar
va xizmatlar turlarini sotish tezligi shunga olib kelmoqdaki, bozordagi vaziyat va
iste’molchilarning ehtiyojlari tobora o‘zgarmoqda. Iste’molchi nimani, qaerdan,
qanday ko‘rinishda va qanday narxda sotib olishni istashini aytmoqda. Marketing
konsepsiyasini tushunishga yangicha yondashuv ya’ni maqsadli guruhlar – strategik
bozor segmentidan potensial mijozlar bilan yaqinroq ishlashga asoslanmoqda. Bozor
tadqiqotlari yordamida bir xil iste’molchilar guruhlarini ajratib, strategik
segmentlarni
aniqlagan holda, korxona sezilarli miqdorda mablag‘lar tejab qoladi
hamda mavjud va potensial mijozlar bilan kelgusi aloqalarda ko‘proq unumdorlikka
erishadi.
Tanlab olingan bozor sektorlari
bilan
faol kommunikatsiyalar
iste’molchilarning katta qismi e’tiborini jalb qilishga imkon beradi va ularning
aksariyati kompaniya mijozlariga aylanadi. Mana shu sababdan XXI asrning
boshlaridan boshlab turli tarmoqlarda bozor etakchilarining ko‘pchiligi reklama, PR,
48
to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotuvlar, ichki firma munosabatlari
uchun javob beradigan
bo‘limlarni birlashgan kommunikatsiya xizmatlariga birlashtirishi ro‘y berdi.
Integratsiyalangan marketing kommunikatsiyalaridan foydalanuvchi kompaniyalar
soni o‘smoqda.
Innovatsion
faoliyat
yo‘nalishlari
eng
avvalo,
ishlab
chiqarishni
takomillashtirish vazifalari va imkoniyatlari bilan emas, balki iste’molchilarning
yangi mahsulot tavsifnomalari borasida nimalarni afzal ko‘rishini o‘rganish natijalari
bilan belgilanishi lozim. Yangi mahsulot ishlab chiqarishni o‘zlashtirishda ushbu
mahsulotni laboratoriyada sinab ko‘rishga emas, balki bozorda tekshirib ko‘rishga
ko‘proq e’tibor qaratish kerak.
Innovatsion marketing texnologiyalarining o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular
jismoniy jihatdan mavjud bo‘lgan mahsulot bilan emas, balki uning ishlab
chiqilayotgan konsepsiyasi bilan ishlaydilar. Bu esa an’anaviy marketingdan farqli
ravishda, marketing tadqiqotlari o‘tkazishda katta qiyinchiliklar yuzaga keltiradi.
Innovatsion marketing innovatsiyalar bozori kon’yunkturasini o‘rganish,
innovatsion loyihani
biznes-loyihalashtirish, uni amalga oshirishdan tortib
innovatsiyalarni bozorga harakatlantirish, innovatsiyalar diffuziyasi va daromad
olishgacha bo‘lgan butun innovatsion siklning tizimli integratsiyasini ifodalaydi.
Innovatsion marketing ob’ekti intellektual mulk, yangi materiallar va tarkibiy
qismlar, yangi mahsulotlar, yangi jarayonlar,
yangi bozorlar, tovar va xizmatlarni
siljitish yangi usullari, boshqaruvning yangicha tashkiliy shakllari hisoblanadi.
Innovatsiyalar yaratish mamlakatimizda doimo muhim ahamiyatga ega bo‘lib
kelgan. Innovatsiyalarni tijoratlashtirish esa yoki mukammallashmagan, yoki
umuman bo‘lmagan. Biroq bugungi kunga kelib, raqobat kurashida innovatsiyalar
ishlab chiqarishni emas, ularni amaliy qo‘llashni tashkillashtira oladiganlar g‘olib
kelmoqda.
Innovatsion marketing iste’molchi ehtiyojlarini yaxshiroq qondirish, zamonaviy
biznesda ustuvorlikni «funksional» mahsulotlardan «innovatsion» mahsulotlarga
o‘tkazish hisobiga bozorni egallab olish imkoniyatini beradi:
49
funksional mahsulotlar eng muhim, zaruriy ehtiyojlarni
qondirishga xizmat
qiladi va aksariyat hollarda xarid joyiga qarab o‘tirmasdan xarid qilinadi (kerak
bo‘lib qoldi — ko‘rib qoldi — xarid qildi);
innovatsion mahsulotlar esa, aksincha, texnika va modaning so‘nggi so‘zini
ifodalaydi, ularga talabni oldindan aytish qiyin, ularning hayotiylik davri esa ancha
qisqaroq bo‘ladi
Yangi mahsulot iste’molchi ahamiyatga ega deb hisoblaydigan har qanday
yangilik kiritish yoki mavjud tovarni o‘zgartirishni ko‘zda tutadi. Biroq yangilik
darajasi turlicha bo‘lishi va bir necha pog‘onada ko‘rib chiqilishi mumkin. Korxona
uchun ilgari hech ham ishlab chiqarilmagan tovarlar innovatsion tovarlar bo‘ladi.
Shunday qilib, innovatsion marketing majmui maqsadli bozorga va
innovatsiyalar potensial iste’molchisiga ta’sir ko‘rsatish, shuningdek, raqobat muhiti
va iste’molchilar istaklaridagi o‘zgarishlarga o‘z vaqtida javob qaytarish bo‘yicha
amaliy chora-tadbirlar yig‘indisini ifodalaydi.
